5.4 Binnenluchtkwaliteit
ventileren
Een belangrijk gedeelte van de ventilatie van de ruimte bepaalt de kwaliteit van de ruimtelucht. Door te ventileren komt er verse lucht binnen ten behoeve van de zuurstofvoorziening, verdwijnt verontreinigde lucht en worden biologische verontreinigingen voorkomen. De mate van ventilatie kunt u bepalen door het meten van de concentratie kooldioxide, die vrijkomt door uitademing van werknemers.
Klachten als droge keel, droge ogen, hoofdpijn, moeheid en concentratieverlies zijn vaak te wijten aan onvoldoende frisse lucht.
Kwaliteit
bronnen van verontreiniging
Er is sprake van een goede binnenluchtkwaliteit als binnenlucht geen verontreinigingen bevat in een concentratie waarvan bekend is dat deze de gezondheid aantast of hinder veroorzaakt. De belangrijkste bronnen van verontreiniging van de binnenlucht zijn mensen en hun activiteiten, en emissies van materialen, apparatuur en processen, zoals vluchtige organische stoffen, fijnstof afkomstig van toner of papier. Mensen scheiden verschillende afvalstoffen af. Het menselijk lichaam geeft CO2, vocht, maar ook diverse andere stoffen (bio-effluenten) af. Het zijn vooral deze bio-effluenten die ervoor zorgen dat in slecht geventileerde ruimtes waar veel mensen bij elkaar zitten, de geur vaak onaangenaam kan zijn.
Concentratie
Bij mensen loopt de productie van lichaamsgeuren min of meer parallel met de afgifte van CO2 via de ademhaling. Door de CO2-concentratie in een ruimte te meten, bepaalt u dus indirect de concentratie van bio-effluenten. Het meten van de concentratie CO2 kan heel eenvoudig met een CO2 -meter. Belangrijk bij het meten van de concentratie is om ook de situatie buiten mee te nemen. De richtlijnen (zie tabel op pagina 41) geven per aanwezige persoon aan wat de minimale capaciteit aan verse luchttoevoer hoort te zijn.
De aanwezigheid van mensen is dus bepalend voor de kwaliteit van de binnenlucht in een werkruimte. Daarnaast kunnen mensen stoffen meebrengen die voor anderen irriterend zijn, zoals parfum, tabaksrook of huisdierallergenen.
Bronnen
emissies
Verschillende bronnen beïnvloeden de binnenluchtkwaliteit van een gebouw. Zo kunnen verschillende bouw- en inrichtingsmaterialen emissies uitstoten, zoals vluchtige organische stoffen en weekmakers. Daarnaast kunnen afwerkmaterialen bestaan uit verschillende soorten vezels. Ook de mogelijke vorming van biologische emissies zoals vocht en schimmel heeft invloed op de gezondheid.
Het menselijk gedrag heeft ook invloed op de binnenluchtkwaliteit: mensen installeren verschillende apparatuur, gebruiken schoonmaakmiddelen of zetten bijvoorbeeld een raam open.
Voorkomen
luchtkwaliteit
Om problemen met de luchtkwaliteit te voorkomen, is het niet alleen belangrijk om voldoende verse lucht aan te voeren. De lucht om mee te ventileren, moet schoon genoeg zijn. De kwaliteit van de buitenlucht is de eerste voorwaarde.
Om in de winter energie te besparen, wordt het merendeel van de lucht gerecirculeerd. Maar een klein deel van de toevoer is verse lucht. Dat heeft invloed op de ervaren luchtkwaliteit. Meestal ervaren werknemers de lucht dan als droog.
Ventilatie
relatieve luchtvochtigheid
De lucht bevat dan relatief veel verontreinigingen die de lucht droog laat aanvoelen, omdat de slijmvliezen geïrriteerd raken. Dit heeft niets te maken met de relatieve luchtvochtigheid (RV), ook al voelt dat dan wel zo. De beste maatregel die u tegen die ‘droge’ lucht kunt nemen, is de mate van ventilatie met verse lucht te vergroten.
Uit onderzoek blijkt dat de relatieve vochtigheid weinig invloed heeft op het gevoel van droogte. Het zijn de minuscule verontreinigingen in de lucht, waaronder de eerder genoemde bio-effluenten, die de droogteklachten veroorzaken.
Luchtvochtigheid
klein effect
Het bevochtigen van binnenlucht is in Nederland over het algemeen niet noodzakelijk. Bij toepassing van be- of ontvochtiging is het belangrijk om overmatige be- of ontvochtiging te vermijden. Luchtvochtigheid heeft maar een klein effect op de gevoelstemperatuur en de ervaren luchtkwaliteit. Bij langere periodes met hoge luchtvochtigheid (> 70% RV) kan microbiologische groei ontstaan en bij zeer lage relatieve vochtigheid (< 15% RV) ontstaan pas droge ogen en irritaties aan luchtwegen.
Eisen
richtwaardes
Heldere eisen voor het thermische binnenklimaat en de binnenluchtkwaliteit zijn terug te vinden in de (inter)nationale binnenmilieunormen NEN-EN-ISO 7730, NEN-EN 16798 en NPR-CR 1752. In de tabel hieronder zijn deze eisen samengevat. Het zijn richtwaardes die van toepassing zijn op niet-industriële situaties. U moet minimaal aan klasse C (conform NPR-CR 1752) voldoen: dit komt overeen met het wettelijk minimumniveau. Bij deze richtwaardes, net als bij PPD, mag maximaal 15% van de werknemers ontevreden zijn over het klimaat.
| Parameter | Klasse A zeer goed | Klasse B goed | Klasse C acceptabel |
| % ontevredenen thermische behaaglijkheid | 6 % | 10 % | 15 % |
| Operatieve temperatuur (°C) zomer winter |
23,5 - 25,5 21 - 23 |
23 – 26 20 - 24 |
22 - 27 19 - 25 |
| Relatieve vochtigheid | Geen eisen | ||
| Tocht max. luchtsnelheid Zomer (gemiddeld 24,5 °C) Winter (gemiddeld 22 °C) |
0,12 m/s 0,10 m/s |
0,19 m/s 0,16 m/s |
0,24 m/s 0,21 m/s |
| Maximale kooldioxideconcentratie -CO2 (ppm) | Buiten +250 ppm |
Buiten +450 ppm |
Buiten +650 ppm |
| Eisen verse luchttoevoer (bij aanwezigheid van personen) |
60 m³/uur/per persoon | 45 m3/uur/per persoon | 36 m3/uur/per persoon |
Figuur 2 Tabel richtwaardes klimaatparameters
Grens
gebruikerstijd
De bovenstaande waardes zijn een praktisch handvat. Bij het hanteren hiervan is het belangrijk om te weten in welke klasse het gebouw is ingedeeld voor wat betreft de ontwerpcriteria. De technisch installateur en de facilitaire afdeling beschikken over deze informatie. Minimaal 90-95% van de gebruikerstijd moet het binnenklimaat voldoen aan de genoemde eisen uit het tabel. Enige over- of onderschrijding van de grenzen, bijvoorbeeld bij extreem warm of koud weer, is toegestaan.
Programma van Eisen Gezonde Kantoren 2021
ondersteuning
In samenwerking met marktpartijen en brancheorganisaties heeft het kennisplatform installatietechniek TVVL en Binnenklimaat Nederland het Programma van Eisen Gezonde Kantoren 2021 laten opstellen. De publicatie is ter ondersteuning aan werkgevers die kantoren willen realiseren die niet alleen energiezuinig zijn, maar vooral ook gezond, comfortabel en prestatieverhogend. Meer informatie vindt u op binnenklimaattechniek.nl.