5.1 Adviesrecht als de zeggenschap wijzigt
formele relatie
duurzaam samenwerken
Bij een fusie, overname of duurzame samenwerking gaat het steeds om de formele relatie tussen twee of meer ondernemingen. U kunt hierbij denken aan:
- De onderneming of een deel daarvan wordt verkocht aan of overgenomen door een andere onderneming.
- De onderneming koopt (een onderdeel van) een andere onderneming of neemt die (dat) over.
- Twee of meer ondernemingen fuseren. Het maakt daarbij niet uit of de fusie tot stand komt door overdracht van aandelen of vermogensbestanddelen of dat er een juridische fusie plaatsvindt.
- De directie richt een nieuwe onderneming op.
- Twee of meer ondernemingen gaan duurzaam samenwerken met activiteiten die voor de onderneming belangrijk zijn. Daarbij kan een nieuwe rechtspersoon worden opgericht, maar dat is niet noodzakelijk.
- Een duurzame samenwerking wordt gewijzigd of verbroken.
- De onderneming gaat voor een belangrijk deel financieel deelnemen in een andere onderneming of een andere onderneming doet dit bij de onderneming waar u werkt.
- Een belangrijke financiële deelneming wordt gewijzigd of beëindigd.
5.1.1 Zeggenschap
rechtsstelsel
De eerste drie situaties in de opsomming in paragraaf 5.1 hebben met elkaar gemeen dat er iets verandert in de zeggenschapsverhoudingen. Een andere, bestaande of nieuwe, onderneming gaat de dienst uitmaken. Dat maakt het adviesrecht van toepassing, ook al ‘verandert er niets voor de werknemers’ zoals bestuurders hierbij graag zeggen. Dit geldt ook als de andere onderneming een buitenlandse organisatie is en de overdracht volgens een ander rechtsstelsel plaatsvindt. Als de verkrijgende onderneming de bestaande activiteiten duurzaam voortzet, neemt zij ook alle bestaande verplichtingen ten aanzien van de werknemers over.
Als door de fusie of overname de zeggenschapsverhoudingen veranderen, is het voorgenomen besluit adviesplichtig, ook al verandert er niets voor de werknemers. Dit geldt ook bij een voorgenomen fusie of overname.
Fusiegedragsregels
grote gevolgen
SER
Omdat overdracht van zeggenschap aan een andere of een nieuwe onderneming op termijn vaak grote gevolgen heeft voor veel werknemers, hebben ook de vakbonden hierbij een rol. Deze rol staat beschreven in de fusiegedragsregels van de Sociaal-Economische Raad (SER) en krijgt vaak gestalte in een sociaal plan dat de gevolgen voor de werknemers regelt. Bij een fusie blijven de ondernemingsraden tot het einde van hun zittingsperiode in functie. Dat verandert alleen als in samenspraak met de bestuurder de medezeggenschapsstructuur zelf in een eerdere fase al wordt aangepast.
U kunt de fusiegedragsregels van de SER vinden op de website van de Sociaal-Economische Raad: ser.nl. Zoek daar op het trefwoord ‘Fusiegedragsregels’.
5.1.2 Buitenlandse onderneming
adviesplichtig
Het vestigen van een nieuwe onderneming en het overnemen of juist afstoten van een bestaande onderneming is altijd adviesplichtig als de andere onderneming ook Nederlands is. Gaat het om een buitenlandse onderneming, dan is er pas adviesrecht als er voor de Nederlandse onderneming rekening gehouden moet worden met de volgende mogelijke gevolgen:
- beëindiging van de werkzaamheden van (een onderdeel van) de onderneming;
- belangrijke inkrimping, uitbreiding of andere wijziging van werkzaamheden;
- belangrijke reorganisatie;
- verhuizing van (een onderdeel van) de onderneming.
De kans op een adviesplichtig besluit lijkt kleiner als er een buitenlandse onderneming in het spel is. Laat u daardoor echter niet misleiden.
Buitenlands
lastig
Ondernemingskamer
Als uw organisatie te maken heeft met een directie van een buitenlandse moedermaatschappij of bedrijfsdivisie, is het voor de OR vaak heel lastig om via het adviesrecht invloed uit te oefenen op de besluitvorming bij overnames, fusies en samenwerkingsverbanden. Als de bestuurder u niet om advies vraagt, terwijl u vindt dat dit wel zou moeten, kunt u de besluiten waarvoor volgens u het adviesrecht geldt aanvechten bij de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam. Dit kan pas nadat het definitieve besluit is genomen.
5.1.3 Financiële positie
deelneming
Of een (wijziging van een) deelneming belangrijk genoeg is om het adviesrecht toe te passen, wordt vooral bepaald door de financiële positie van de eigen onderneming. Als de gevolgen van de deelneming de financiële positie van de organisatie noemenswaardig veranderen, moet de bestuurder de ondernemingsraad om een advies over de deelneming vragen. Als die gevolgen er niet of nauwelijks zijn, is zo’n advies vaak niet nodig.
Om de financiële positie van de eigen onderneming te beoordelen, is het belangrijk dat uw OR goed op de hoogte is van de financiën van de organisatie. Maak hierbij gebruik van financiële gegevens uit begrotingen, budgetten, jaarplannen en managementinformatie (artikel 31a WOR).
Samenwerking
maatstaf
De financiële positie van de organisatie is niet de enige maatstaf voor de vraag of een voorgenomen besluit tot een deelneming adviesplichtig is. Het is namelijk goed mogelijk dat zo’n financiële deelneming ook leidt tot een duurzame samenwerking met de organisatie waarin wordt deelgenomen. Ook de zeggenschapsverhoudingen kunnen naar aanleiding van die deelneming veranderen. In die gevallen is een voorgenomen besluit over een financiële deelneming dus wel adviesplichtig, zelfs als het besluit nauwelijks directe gevolgen heeft voor de financiële positie van de eigen onderneming.