2.1 MVO-begrippen

De belangrijkste begrippen die uw onderneming moet kennen als zij MVO wil omarmen, vormen samen een aardige lijst. Hieronder zijn deze begrippen opgesomd.

3 P’s

balans

Het uitgangspunt van MVO is het streven naar een balans tussen de 3 P’s: people (mensen), planet (milieu) en profit (economische winst). De 3 P’s zijn bedacht door John Elkington, een autoriteit op het gebied van MVO.

Arbeidsparticipatie

vergrijzing

Het deel van de bevolking dat werkt of op zoek is naar werk. Vanwege vergrijzing en ontgroening (meer mensen verlaten de arbeidsmarkt dan dat er toetreden) moeten werknemers in de toekomst met minder mensen meer werk doen: de arbeidsparticipatie gaat dalen.

Biodiversiteit

organisme

Met biodiversiteit wordt de variatie onder alle levende organismen bedoeld. Het gaat hierbij om de diversiteit aan ecosystemen, met daarin verschillende soorten organismen, en de verschillen tussen organismen van hetzelfde soort.

Biogas

energiebron

Biogas, ook wel groengas genoemd, wordt geproduceerd met organisch materiaal, zoals mest, rioolslib of gestort huisvuil. De hoofdbestanddelen zijn methaan en koolstofdioxide. Vanwege de biologische oorsprong is biogas een duurzame energiebron.

BoP

piramide

De Base of the Pyramid, ook wel Bottom of the Pyramid genoemd, is een model dat de wereldbevolking in drie welvaartsgroepen verdeelt. In de onderste groep, de bodem van de piramide, zitten ongeveer 4 miljard mensen met een gemiddeld inkomen van minder dan 4.000 dollar per jaar. De BoP wordt gezien als een groeimarkt voor ondernemingen.

Circulaire economie

grondstoffen

Economisch systeem waarin hergebruik centraal staat. Anders dan in het huidige systeem waarin grondstoffen worden omgezet in producten die na verbruik worden vernietigd.

Corporate governance

Corporate governance is de Engelse term voor bestuur (governance) van een onderneming. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt om aan te duiden hoe een onderneming goed, efficiënt en verantwoord geleid moet worden, inclusief verantwoording hierover richting stakeholders.

Cradle to cradle (C2C)

grondlegger

Cradle to cradle gaat uit van de filosofie van de circulaire economie waarin herbruikbaarheid centraal staat. Een C2C-product is altijd onderdeel van een biologische of technische kringloop waarbij er geen grondstoffen verloren gaan. Onderdelen of grondstoffen van afgedankte producten worden opnieuw gebruikt zonder verlies van waarde. Chemicus Michael Braungart en architect William McDonough zijn de grondleggers van de C2C-gedachte.

Corporate Social Responsibility (CSR)

effecten

CSR staat voor Corporate Social Responsibility. Het is de Engelse term voor MVO. Oftewel de onderneming neemt verantwoordelijkheid voor de effecten van haar bedrijfsactiviteiten op mens en milieu.

Due diligence

Ondernemingen hebben de maatschappelijke verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. Ook horen zij de mensenrechtenrisico’s in hun keten in kaart te brengen en te verminderen. Dit noemt u ook wel due diligence.

Duurzaamheid

hulpbronnen

Duurzaam betekent bestendig of lang meegaand. Een duurzame ontwikkeling is een strategie of productiemethode die de natuurlijke hulpbronnen of grondstoffen niet uitput om zo de behoeften van toekomstige generaties niet in gevaar te brengen. Bij duurzame ontwikkeling is dus sprake van een ideaal evenwicht tussen sociale (people), ecologische (planet) en economische (profit) belangen. Oftewel, de 3 P’s.

Duurzame inzetbaarheid

Medewerkers zijn duurzaam inzetbaar als ze goed, gezond en gemotiveerd hun werk kunnen doen, nu en in de toekomst. Meer daarover in hoofdstuk 4.

Earth Overshoot Day

reserves

Earth Overshoot Day is de dag van een bepaald kalenderjaar waarop de mensheid wereldwijd net zoveel grondstoffen en voedingswaren heeft verbruikt als de aarde in één jaar tijd kan opbrengen. In 2018 viel deze dag al op 1 augustus. Vanaf die dag ‘teerden we dus in’ op de reserves van de aarde.

Eco-efficiency

verontreiniging

Eco-efficiency, of eco-efficiëntie, betekent dat er meer goederen worden geproduceerd of meer diensten worden geleverd met minder gebruik van bronnen, minder afval en minder verontreiniging.

Ecosysteem

Een ecosysteem is het geheel aan mensen, planten en dieren in een bepaald gebied, hun onderlinge wisselwerkingen en hun leefomgeving.

biodiversiteit

Voorbeelden van ecosystemen zijn zeeën, bossen en akkers. Gezonde ecosystemen leveren diensten en goederen, zoals vis, hout en landbouwproducten. Sommige ecosystemen worden bedreigd door de afname van de biodiversiteit.

Ecologische voetafdruk

afvalproductie

De ecologische voetafdruk is de milieubelasting van één persoon gemeten in mondiale hectare. Dit is een hypothetisch getal dat aangeeft hoeveel hectare een persoon per jaar aan biologisch productief grond- en wateroppervlak gebruikt voor zijn consumptie en om zijn afvalproductie te verwerken. De voetafdruk van een wereldburger is nu gemiddeld 2,6 hectare. Mensen verbruiken dus meer dan de aarde te bieden heeft.

E-waste

giftige stoffen

Met e-waste worden afgedankte elektronische goederen bedoeld. In e-waste zitten veel recyclebare grondstoffen, zoals ijzer, koper, aluminium en kunststoffen die hergebruikt kunnen worden. Bij recycling komen echter vaak giftige stoffen vrij (slecht voor het milieu en de mensen die ermee werken) en restafval wordt vaak gedumpt (slecht voor het milieu). Slim productontwerp en efficiëntere technologie voorkomen deze problemen.

Fairtrade

export

Eerlijke handel (of fairtrade) bevordert duurzame internationale handel, met name bij de export van arme landen naar rijke westerse landen, zodat alle ondernemers in de keten een eerlijk deel van de winst krijgen.

Filantropie

algemeen belang

Filantropie is het (onverplicht) bijdragen – in de vorm van geld, goederen of middelen – aan maatschappelijke doelen met het oog op het algemeen belang. Dat kan als persoon, maar ook als onderneming. Bij ondernemingen spreekt u ook wel van maatschappelijk betrokken ondernemen.

Green deal

vergunning

Green deals zijn afspraken met de overheid die obstakels voor groene groei wegnemen voor ondernemingen, burgers en maatschappelijke organisaties. Dat kan bijvoorbeeld door eenvoudiger vergunningen te verlenen, afzetmarkten voor nieuwe technologieën te ondersteunen en de toegang tot de kapitaalmarkt te verbeteren.

Greenwashing

grijze energie

Als een onderneming haar klanten misleidt door de inspanningen van het bedrijf op milieugebied of de positieve milieueffecten van een product te overdrijven, heet dat greenwashing. Een voorbeeld is een energiemaatschappij die vooral fossiele brandstof (grijze energie) verbruikt – waarbij veel CO₂ vrijkomt – en zich niet bekommert om energiebesparing bij haar klanten, maar wel veel reclame maakt voor een enkele duurzame dienst met groene energie.

Grondstoffenschaarste

Er is over het algemeen steeds meer vraag naar grondstoffen, zoals olie en metalen, terwijl het aanbod afneemt. Daardoor is er sprake van grondstoffenschaarste. Niet alleen omdat de grondstoffen op deze manier opraken, maar ook omdat er door bepaalde landen kunstmatig schaarste wordt gecreëerd. Landen met veel grondstoffen leggen namelijk exportrestricties op en creëren zo een monopoliepositie.

Inclusief ondernemen

Ondernemingen die inclusief ondernemen, nemen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan of bieden hen een werkervaringsplek aan (zie ook hoofdstuk 4)

Integrated reporting

jaarverslag

Een integrated report – ook wel bekend als IR of geïntegreerd rapporteren – is een verslag dat weergeeft hoe de strategie, prestaties, vooruitzichten en het bestuur van een onderneming leiden tot (ook niet-financiële) waardecreatie op korte, middellange en lange termijn. Oftewel: ook duurzaamheidsinformatie wordt opgenomen in het jaarverslag.

ISO 26000

De NEN-richtlijn ISO 26000 is een internationale richtlijn voor MVO: een hulpmiddel voor bedrijven en andere organisaties bij de implementatie van MVO. Lees meer over ISO 26000 in hoofdstuk 7.

Ketenverantwoordelijkheid

inkoper

milieu

Maatschappelijk verantwoord inkopen wordt ook wel ketenverantwoordelijkheid genoemd. Neemt een inkoper ketenverantwoordelijkheid, dan let hij niet alleen op de prijs, kwaliteit en levertijd van een product, maar ook op sociale en milieuaspecten. Zo beïnvloedt de inkopende onderneming het gedrag van haar toeleveranciers, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsomstandigheden, rechten van werknemers en belasting van het milieu. Lees meer over de ketenverantwoordelijkheid in hoofdstuk 4.

Klimaatneutraal

Een onderneming, proces of product is klimaatneutraal als dat niet bijdraagt aan klimaatverandering. Eventuele vrijgekomen broeikasgassen worden door de onderneming gecompenseerd, bijvoorbeeld door het aanplanten van bomen.

License to operate

mandaat

MVO gaat niet alleen over het nemen van verantwoordelijkheid, maar ook over het afleggen van verantwoording over het doen en laten van de onderneming. Daarmee krijgen ondernemingen een mandaat van hun omgeving om te kunnen blijven opereren - een zogenoemde ‘license to operate’.

Life Cycle Assessment (LCA)

recycling

Een Life Cycle Assessment (LCA), soms ook Life Cycle Analysis genoemd, is een rekenmethode die de milieu-impact van een product in kaart brengt in alle fases van de levenscyclus van het product. Dus van de grondstoffenwinning tot en met de gebruiksfase en de afvalverwerking of recycling.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)

processen

Bij MVO neemt een onderneming de verantwoordelijkheid voor de effecten van haar activiteiten op mens en milieu. De onderneming ziet in ‘people en planet’-vraagstukken kansen voor nieuwe producten, diensten of processen die de samenleving en de onderneming ten goede komen (profit).

Maatschappelijk Betrokken Ondernemen (MBO)

Maatschappelijk Betrokken Ondernemen, oftewel MBO, betekent dat een onderneming vrijwillig expertise, mankracht, faciliteiten of netwerken investeert in de lokale samenleving.

OESO-richtlijnen

gedragscode

De OESO-richtlijnen maken duidelijk wat de Nederlandse overheid van ondernemingen in het buitenland verwacht op het gebied van MVO. Ze bieden een handvat voor gedragscodes van ondernemingen om met maatschappelijke kwesties als kinderarbeid, milieu en corruptie om te gaan.

Ruggie-framework

Het Ruggie-framework is een beleidskader voor bedrijven over de toepassing van mensenrechten. Het is opgesteld door Professor John Ruggie, en op basis van zijn onderzoek zijn de OESO-richtlijnen in 2011 concreter gemaakt. Een van de belangrijkste begrippen in het Ruggie-framework is due diligence. Over due diligence kon u al lezen op pagina 21.

Social Return On Investment (SROI)

economische waarde

Dit is een instrument dat sociale en economische gevolgen van maatschappelijke investeringen zichtbaar maakt. Het geeft maatschappelijke doelen een economische waarde. Niet alleen uitgedrukt in geld, maar bijvoorbeeld ook in toename van het aantal banen, belastinginkomsten, gedaalde criminaliteit en besparingen op uitkeringen en subsidies.

Sociale innovatie

talenten

Sociale innovatie is vernieuwing van het arbeidsproces, met als doel verbeterde prestaties van de organisatie, meer werkplezier en ontplooiing van talenten. Het gaat om nieuwe manieren om het werk te organiseren, zoals plaats- en tijdonafhankelijk werken.

Social enterprise

stakeholders

Dit zijn ondernemingen die dezelfde doelstellingen kennen als goede doelen, maar de managementprincipes van de private sector hanteren, inclusief de behoefte om te groeien en en een redelijk financieel rendement te behalen.

Stakeholderdialoog

VN

Een stakeholder is een persoon of een groep personen die belang heeft bij beslissingen of activiteiten van een organisatie. Denk aan klanten, werknemers, overheden, investeerders en leveranciers, maar ook omwonenden en de media. Als een onderneming met deze groep in gesprek gaat is er sprake van een stakeholderdialoog.

Sustainable Development Goals (SDG’s)

In 2015 heeft de VN heeft een nieuwe mondiale agenda aangenomen. Hierin zijn zeventien Sustainable Development Goals opgenomen die de wereld ‘tot een betere plek’ moeten maken in 2030.

Transparantie

energiezuinig

Transparantie is de mate van openheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid van een onderneming naar stakeholders toe. Hoe meer partijen de keuzes van een onderneming snappen, hoe beter de onderneming aanspreekbaar is. Dit nodigt uit tot meedenken over oplossingen en verbeteringen. Transparantie is een belangrijke voorwaarde voor MVO.

Trias Energetica

De Trias Energetica is een 3-stappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken. Dit zijn de basisvuistregels bij het duurzaam ontwerpen van gebouwen. In hoofdstuk 5 is er uitgebreid aandacht voor de Trias Energetica.