9.1 Onderhandse lening
Leent u geld van familie, vrienden of bekenden, dan is er sprake van een zogenoemde onderhandse lening. Dit is een lening zonder tussenkomst van de bank. En toch moeten de leningsvoorwaarden zakelijk zijn. Hierna leest u waarom.
9.1.1 Schenking
verarmen en verrijken
De voorwaarden van een onderhandse lening kunnen ervoor zorgen dat er eigenlijk sprake is van een schenking. Van een schenking is wettelijk sprake als de schenker verarmt, de verkrijger verrijkt en de verschillende partijen de bedoeling hebben om de verkrijger te bevoordelen. Binnen de familiesfeer is zulke vrijgevigheid al snel aan de orde.
Bevoordeling
zakelijk handelen
Vaak wordt gedacht dat een onderhandse lening tegen een lage rente of zonder rente kan. Maar ook in de familiesfeer moet u zakelijk handelen. De Belastingdienst merkt de lage rente namelijk aan als een bevoordeling. De schuldenaar kan hierdoor immers voordelig lenen.
De Belastingdienst ziet dat rentevoordeel van de onderhandse lening als een schenking. Over dat voordeel moet u in principe schenkbelasting betalen.
9.1.2 Zakelijke rente
direct opeisbaar
De Belastingdienst gaat bij een onderhandse lening uit van een zakelijke rente. Voor de hoogte van de zakelijke rente maakt het uit of de lening wel of niet direct opeisbaar is. Het verschil met de overeengekomen rente ziet de Belastingdienst als een schenking van de schuldeiser aan de schuldenaar. Komt het bedrag van het rentevoordeel boven de vrijstelling uit, dan betaalt u daar schenkbelasting over.
Op rendement.nl/bvdossier vindt u een tool voor het berekenen van de schenkbelasting. De tool houdt ook rekening met de schenkingsvrijstellingen.
Marktconform
marktconform
De hoogte van de zakelijke rente is afhankelijk van de opeisbaarheid van de onderhandse lening. U moet uitgaan van een (zakelijke) marktconforme rente als het gaat om een niet direct opeisbare lening. Heeft u geen rente afgesproken of een lagere rente, dan is er sprake van een schenking.
Direct opeisbaar
vruchtgebruik
Voor direct opeisbare leningen zonder rente of met een lage rente is een uitzondering in de wet opgenomen. De Hoge Raad heeft namelijk bepaald dat er geen sprake kan zijn van een gift bij het verstrekken van een renteloze direct opeisbare lening. De Belastingdienst merkt dit nu wel aan als een jaarlijkse schenking van de niet bedongen rente (vruchtgebruik). Voor de berekening moet u uitgaan van een vast rentepercentage van 6% (zakelijke rente). Een lening is direct opeisbaar als die rechtens of feitelijk, direct of indirect opeisbaar is met een termijn van korter dan één jaar.
Schenking bij direct opeisbare lening
ouders
schenkingsvrijstelling
Finn is dga van Stijl bv. Finn sluit een leningsovereenkomst met zijn ouders voor een bedrag van € 150.000. De rente bedraagt 2% en hij lost de lening na een half jaar weer af. De schenking van de rente bedraagt dan (6% - 2% x € 150.000) = € 6.000 per jaar. Voor het halve jaar is dat dan € 3.000 (0,5 x € 6.000). Is de schenkingsvrijstelling van € 6.035 (bedrag in 2023) voor de schenkbelasting nog niet gebruikt, dan is die schenking niet belast.
9.1.3 Inkomstenbelasting
doel
Welke gevolgen het sluiten van een onderhandse lening met familieleden heeft, is afhankelijk van het doel ervan. Voor de verstrekker valt de lening altijd in box 3 van de inkomstenbelasting. De vordering vormt een bezitting voor box 3.
Doel
eigen woning
Als u de ontvanger bent, zijn de fiscale gevolgen afhankelijk van het doel van de lening. Gebruikt u de lening voor een eigen woning of bijvoorbeeld een eenmanszaak, dan is de rente aftrekbaar in box 1 van de inkomstenbelasting. Voor de renteaftrek bij de eigen woning is dan wel vereist dat u gegevens over de lening aan de Belastingdienst doorgeeft. U heeft geen recht op renteaftrek als die gegevens ontbreken. De lening valt in box 3 van de inkomstenbelasting als ze bedoeld is voor een ander consumptief doel.
Rente onderhandse lening terugschenken
schenkingsvrijstelling
teruglenen
U kunt een lagere rente voor elkaar krijgen door gebruik te maken van de schenkingsvrijstelling. Dit is te bereiken door de rente op de lening weer terug te schenken. De teruggeschonken rentebedragen zijn dan niet belast voor zover die binnen de vrijstelling vallen. Per saldo blijft er dan eigenlijk een lagere rente over. Als u van deze route gebruik wilt maken, let er dan op dat:
- enige tijd (liefst meerdere weken) tussen de schenking en het terugboeken (teruglenen) zit;
- niet precies hetzelfde bedrag weer wordt teruggeboekt;
- de juiste omschrijving bij de overboekingen worden gebruikt, dus ‘schenking’ en ‘lening’, en niet bijvoorbeeld ‘schenking op papier’ en ‘terugboeken schenking’.
9.1.4 Onderhandse akte
Het is verstandig om de afspraken over de onderhandse lening vast te leggen in een overeenkomst (onderhandse akte). Mocht er onduidelijkheid zijn over de onderhandse lening, dan heeft u in ieder geval alle afspraken zwart op wit staan.
Schriftelijk vastleggen
notaris
Het is al jaren niet meer mogelijk om een onderhandse akte voor een schenking te registreren bij de Belastingdienst. U kunt daarvoor nog wel aankloppen bij de notaris, maar u kunt natuurlijk ook samen met de geldverstrekker een leningsovereenkomst opmaken. In paragraaf 3.1.6 staat welke punten u in ieder geval in die overeenkomst moet opnemen.