3.1 Soorten beroepsziekten
bakkersastma
rechtbank
Bij beroepsziekten denkt u als eerste aan rugklachten of RSI/KANS, maar er zijn veel meer ziekten die door werk ontstaan. Sommige van die ziekten danken zelfs hun naam aan het beroep waardoor de ziekte ontstaat. Denk aan een bakker die met bakkersastma kampt en een kapper die het risico loopt op kapperseczeem. Die twee ziekten zijn duidelijk toe te wijzen aan de arbeid, maar in veel gevallen is dat veel lastiger. Ieder jaar worden er in Nederland honderdduizenden werknemers ziek of arbeidsongeschikt als gevolg van hun werk. Helaas moet vaak in de rechtbank uitgevochten worden of de ziekte daadwerkelijk door blootstelling aan arbeidrisico’s is ontstaan of dat er een andere oorzaak is.
Het Nederlandse Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) registreert beroepsziekten. Bedrijfsartsen en arbodiensten zijn verplicht om die ziekten te melden bij het NCvB. Naast het register verstrekt het centrum ook informatie, kijk daarvoor op beroepsziekten.nl
3.1.1 Definitie van beroepsziekte
De twee belangrijkste instituten op het gebied van beroepsziekten hebben een heldere formulering voor ongemakken die door werk ontstaan. De NCvB zegt: ‘Een beroepsziekte is een ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden.’ Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid formuleert het net even anders: ‘de ziekte zou er niet zijn geweest als een werknemer het werk niet zou doen’.
arbeidsongeval
val
hernia
Toch bestaat er een groot misverstand over beroepsziekten. Een arbeidsongeval leidt namelijk niet per definitie tot een beroepsziekte. Ook al raken er jaarlijks veel mensen arbeidsongeschikt door een arbeidsongeval, het is niet per definitie een veroorzaker van beroepsziekten. Arbeidsongevallen ontstaan na een plotselinge gebeurtenis, bijvoorbeeld een val van een trap. Die wordt veroorzaakt door een zogenoemde externe kracht. Beroepsziekten ontstaan juist geleidelijk, als de oorzaak sluimerend in het lichaam of de geest van de werknemer is geslopen. De arbeidsongeschiktheid door klachten aan de rug van de medewerker kan dus op verschillende manieren ontstaan:
Punt 1 is duidelijk een arbeidsongeval. Hier bent u wellicht tekortgeschoten op het gebied van het voorkomen van arbeidsongevallen, maar het is geen beroepsziekte die direct te wijten is aan een te hoge arbeidsbelasting.
Punt 2 is duidelijk wel een beroepsziekte. De klachten van de werknemer ontstaan doordat zijn houding niet goed is, het sluipt erin. U had dat moeten herkennen en passende maatregelen moeten treffen.
Grijs gebied
sluimerende klacht
Er is echter ook nog een punt 3, een grijs gebied tussen een arbeidsongeval en een beroepsziekte. Want wat als een werknemer sluimerende klachten aan zijn rug heeft en door een verkeerde beweging in het weekend zijn rugspieren verrekt? Is de sluimerende klacht de oorzaak, of is de ‘verkeerde beweging’ de schuldige? In dat geval is de kans groot dat een rechter een schuldige aan moet wijzen.
3.1.2 Categorieën van ziekten
kappers-eczeem
hartklachten
Beroepsziekten zijn in ruwweg drie categorieën onder te verdelen. De categorieën bieden inzicht in hoeverre het werk als schuldige is aan te wijzen. Hoe meer de klachten zijn toe te wijzen aan de werkzaamheden, des te beter u preventieve maatregelen kunt nemen.
- Klassieke beroepsziekten: daarbij is duidelijk een verband tussen de oorzaak en de beroepsziekte, zoals het voorbeeld van kapperseczeem of bakkersastma.
- Beroepsgebonden aandoeningen: knieklachten zijn niet altijd direct toe te schrijven aan de werkzaamheden. Die kunnen ontstaan doordat de werknemer zijn knieën tijdens het werk overbelast. Maar hij kan van nature ook zwakke knieën hebben of zijn knieën tijdens het sporten overbelasten. Hierbij is het zaak om in ieder geval de risico’s van de werkzaamheden weg te nemen.
- Moeilijk aantoonbare aandoeningen: een werknemer die hartklachten heeft en veel ’s nachts werkt. Het nachtwerk kan dan de oorzaak zijn van zijn hartklachten. Mensen die veel in de nacht werken, lopen namelijk meer kans op hart- en vaatziekten. Andersom moet u een werknemer die al hartklachten heeft, beschermen tegen de risico’s van het nachtwerk. Hoewel het niet vaststaat dat het nachtwerk de schuldige is.