11.3 Onrechtmatige daad en fiscale aansprakelijkheid
dagvaarding
De ontvanger zal niet snel gebruikmaken van een dagvaarding van een derde wegens een onrechtmatige daad. Reden hiervoor is dat er binnen de fiscale wetgeving speciale aansprakelijkheidsbepalingen zijn die vaak makkelijker zijn in te zetten dan een gang naar de burgerlijke rechter.
11.3.1 Burgerlijk (civiel) recht versus invorderingsrecht
bestuurdersaansprakelijkheid
Vaak zitten in die fiscale aansprakelijkheidsbepalingen ook elementen die de ontvanger kunnen helpen bij een aansprakelijkstelling. Een voorbeeld hiervan is de bestuurdersaansprakelijkheid (zie hoofdstuk 5). De ontvanger kan een bestuurder van een bv met belastingschulden aansprakelijk stellen op grond van de Invorderingswet of op grond van het burgerlijk recht (onrechtmatige daad). De ontvanger zal dan vrijwel altijd kiezen voor de eenvoudigste, snelste en minst kostbare wijze voor de Belastingdienst. En dat is de bestuurdersaansprakelijkheid uit de Invorderingswet.
Als niet is voldaan aan de voorwaarden van de fiscale bestuurdersaansprakelijkheid, kan de ontvanger nog kiezen voor dagvaarding op grond van de onrechtmatige daad.
11.3.2 Disculpatie
beschikking
Bij de keuze tussen fiscale aansprakelijkheid (via een beschikking) en civiele aansprakelijkheid (dagvaarding onrechtmatige daad) is de ontvanger vrij in zijn keuze.
Beleid
verweren
Het is wel het beleid van de Belastingdienst dat de ontvanger bij die keuze doorslaggevend gewicht toekent aan de aansprakelijkheidsbepaling die de aansprakelijk gestelde derde in de gelegenheid stelt zich te disculperen. De aansprakelijkgestelde moet dus de mogelijkheid hebben om zich te verweren met een beroep op het ontbreken van schuld.
Voorbeeld
hoofdelijk aansprakelijk
De vennoten van de Blom en Zonen vof zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van de vof. Dit is volgens het burgerlijke recht en geldt ook als er geen sprake is van verwijtbaarheden door de vennoten. Voor belastingschulden zou de ontvanger de vennoten aansprakelijk kunnen stellen op grond van het burgerlijk recht, met een dagvaarding voor de burgerlijke rechter. Er is echter een aparte fiscale aansprakelijkheidsbepaling voor vennoten en die biedt hun wel de mogelijkheid om zich te disculperen (zie hoofdstuk 4). In dat geval moet de ontvanger ook kiezen voor de fiscale aansprakelijkheidsmogelijkheid.
11.3.3 Verweermogelijkheden
bezwaar
hoger beroep
Het voordeel van een fiscale aansprakelijkheid via een aansprakelijkheidsbeschikking is dat het ook voor de aansprakelijk gestelde derde eenvoudiger is. Want na zo’n aansprakelijkstelling via een beschikking kan de derde bezwaar maken tegen die aansprakelijkstelling en bij afwijzing daarvan kan die derde in beroep, hoger beroep en eventueel cassatie bij de belastingrechter (zie hoofdstuk 12). Daarbij hoeft de derde zich dan niet verplicht te laten bijstaan door een advocaat. Bij een onrechtmatige daadsactie voor de burgerlijke rechter is dat vaak wel verplicht. Bovendien kunnen dan bij de belastingrechter in een aantal gevallen ook indirect de onderliggende aanslagen worden aangevochten.
Rijksadvocaat
De ontvanger mag niet zelf een dagvaarding uitbrengen. Daarbij kan de ontvanger gebruikmaken van een speciale advocaat, de zogenoemde Rijksadvocaat. De Rijksadvocaat is de advocaat die de Belastingdienst ondersteunt als het gaat om de invordering van belastingschulden.