2. Wet- en regelgeving over zwangerschap

Dit hoofdstuk is eerder verschenen in Themadossier Arbo Rendement

Publicatiedatum: februari 2025

De zwangerschap van een werkneemster betekent dat u maatregelen moet nemen. Het ongeboren kind en de zwangere werkneemster zijn in zekere zin namelijk extra kwetsbaar. Welke beschermingsmaatregelen u moet treffen, hoeft u niet zelf uit te vinden: u kunt er de wet op naslaan. Daarin is namelijk vastgelegd wat een zwangere wel en niet mag, en op welke gebieden en momenten ze bescherming van de werkgever geniet.

voorschrift

Op het moment dat de werkneemster haar zwangerschap heeft gemeld, moet u aan de slag. De meeste voorschriften over werk en zwangerschap vindt u in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet), het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) en de Arbeidstijdenwet (ATW).

Ziektewet (ZW)

Daarmee bent u er echter nog niet. Als een werkneemster bijvoorbeeld wegens zwangerschap of bevalling niet in staat is om te werken of gedeeltelijk arbeidsongeschikt raakt, valt ze onder de Ziektewet. De werkneemster ontvangt dan een ziektewetuitkering via UWV of de werkgever ontvangt deze uitkering en betaalt het loon door aan de werkneemster.

verlofregeling

Tot slot beschrijft de Wet arbeid en zorg (WAZO) de verlofregelingen waarop een zwangere werkneemster en haar partner recht hebben.

De ziektewetuitkering die de zwangere werkneemster ontvangt als ze (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt raakt, bedraagt 100% van het dagloon.

Vier niveaus voor arboregels

wet- en regelgeving

De wet- en regelgeving over arbeidsomstandigheden in Nederland is op vier niveaus geregeld:

De Arbowet: schetst de algemene arboverplichtingen van de werkgever en de werknemer. Het is een kaderwet: er staan geen concrete regels in, maar doelvoorschriften. Werkgevers en werknemers bepalen samen hoe ze de doelvoorschriften invullen.

Het Arbobesluit: is een uitwerking van de Arbowet en vermeldt de regels waaraan de werkgever en de werknemer zich moeten houden. Er staan ook afwijkende en aanvullende regels in voor bepaalde sectoren en categorieën werknemers.

De Arboregeling (of Arbeidsomstandighedenregeling): geeft nadere uitleg over bepaalde onderwerpen uit de Arbowet en het Arbobesluit, bijvoorbeeld over beeldschermwerk.

De arbocatalogi (zie paragraaf 2.5): bevatten de nadere invulling van de doelschriften. Organisaties kunnen zelf een arbocatalogus opstellen of zich aansluiten bij de arbocatalogus van hun branche.

2.1 Arbowet

Veilige werkomstandigheden en voldoende rust zijn van belang voor iedere werknemer, maar zeker voor de werkneemster die zwanger is of borstvoeding geeft. De Arbowet kent hiervoor weliswaar geen specifieke bepalingen, maar vraagt op dit gebied wel het een en ander. Kader De Arbowet vormt eigenlijk het kader voor de uitvoering van het...

2.2 Arbobesluit

Het Arbobesluit bevat specifiekere regels dan de Arbowet. Zo bent u bijvoorbeeld op basis van het Arbobesluit verplicht om in de RI&E expliciet aandacht te besteden aan de risico’s van agentia voor zwangere werkneemsters en werkneemsters die borstvoeding geven. Agentia Agentia zijn chemische, fysische en biologische stoffen die een infectie,...

2.3 Arbeidstijdenwet

De Arbeidstijdenwet (ATW) stelt kaders voor de werk- en rusttijden van zwangere werkneemsters, voor werkneemsters tot zes maanden na de bevalling en voor werkneemsters die borstvoeding geven.  Zo mogen zwangere werkneemsters maar een beperkt aantal werkuren per dag, per maand en per kwartaal werken. Zij mogen niet meer arbeid verrichten dan: tien...

2.4 Wet arbeid en zorg

De Wet arbeid en zorg (WAZO) geeft wettelijk recht op in totaal 16 weken zwangerschaps- en bevallingsverlof. Ook is het mogelijk om zes weken na de bevalling het bevallingsverlof te spreiden. De werkneemster hoeft het verlof dan niet langer als een aaneengesloten periode op te nemen, maar ze kan de laatste vier weken van het bevallingsverlof...

2.5 Arbocatalogus

Sinds 2007 geeft de Arbowet werkgevers en werknemers meer ruimte, maar ook meer verantwoordelijkheid voor het arbeidsomstandighedenbeleid in hun organisatie. Werkgevers en werknemers kunnen samen afspraken maken over de manier waarop ze de doelvoorschriften uit de Arbowet willen vertalen naar specifieke maatregelen voor hun branche of sector. Die...

2.6 Zwangerschap in cao’s

In veel cao’s worden de wettelijke uitgangspunten vaak nogmaals beschreven. Dat lijkt dubbelop, maar vakbonden pleiten hiervoor, omdat de cao bij werknemers vaak beter bekend is dan de wet. Bovendien is de tekst van een cao vaak gemakkelijker verkrijgbaar en begrijpelijker. Cao’s bevatten soms ook aanvullende beschermende maatregelen voor zwangere...

2.7 De RI&E

In hoofdstuk 1 heeft u al kunnen lezen dat u uw werknemers moet beschermen tegen risico’s op de werkvloer. Dit houdt ook in dat u het werk zo moet inrichten en organiseren dat het geen negatieve invloed heeft op de zwangerschap of borstvoeding. Arbeidsrisico’s voor de zwangerschap, het ongeboren kind en de zwangere of net bevallen werkneemster...

2.8 Ontslagbescherming

Ook op het gebied van ontslagbescherming bestaat er speciale wetgeving voor zwangere en net bevallen werkneemsters. In het Burgerlijk Wetboek is een opzegverbod vastgelegd. Zoals vaker het geval is, roept ook deze wetgeving een aantal vragen op. Geldt het opzegverbod in alle gevallen en wat gebeurt er als de werkneemster ziek is? 2.8.1 Duur...

U bent hier