9.1 Consignatie
onvoorzien
werktijd
Kan een werknemer tussen twee elkaar opvolgende diensten of een pauze opgeroepen worden om arbeid te verrichten? Dan is er sprake van consignatie. Andere namen hiervoor zijn onder andere oproep-, stand-by-, piket- en pieperdiensten. Werknemers kunnen worden opgeroepen om aan het werk te gaan als zich onvoorziene omstandigheden voordoen. In principe wordt er dus geen arbeid verricht, alleen als het noodzakelijk is. De werknemer is verplicht aan de oproep gehoor te geven. De periode waarin hij wacht, geldt niet als werktijd. Pas vanaf het moment van oproep is de werknemer daadwerkelijk aan het werk. Bij consignatiediensten kunt u denken aan een servicemonteur die in het weekend storingen aan cv’s direct verhelpt.
Verschil consignatie en bereikbaarheidsdienst
belangrijkste verschillen
zorg
Consignatie en bereikbaarheidsdiensten lijken erg op elkaar. De Arbeidstijdenwet omschrijft een bereikbaarheidsdienst als een aaneengesloten periode van maximaal 24 uur waarin de werknemer – zo nodig naast het verrichten van de bedongen arbeid – bereikbaar moet zijn om op oproep zo spoedig mogelijk te werken. Hieronder volgen de belangrijkste verschillen met consignatie:
- Een bereikbaarheidsdienst is een dienst en is dus beperkt in de tijd. Heeft de werknemer eerst een normale, ingeroosterde dienst gedraaid en volgt daarop een periode van uitsluitend bereikbaarheid, dan vormen beide perioden samen een bereikbaarheidsdienst. Een bereikbaarheidsdienst mag maximaal 24 uur duren.
- Bereikbaarheidsdiensten worden alleen in de zorg opgelegd.
- Een bereikbaarheidsdienst wordt opgelegd in situaties dat een oproep redelijkerwijs te verwachten is. Bij consignatie is de werknemer alleen oproepbaar bij onvoorziene omstandigheden.
Invloed op werknemers
pieperdienst
extra verplichting
Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen maken dat er een toenemende behoefte bestaat aan consignatie van werknemers. Met de groei van de 24 uurseconomie neemt niet alleen het aantal betrokken werknemers toe, maar ook de intensiteit van het werk als een werknemer ‘pieperdienst’ of storingsdienst heeft.
Werknemers ervaren consignatie vaak eerder als een extra verplichting in het werk dan als een extra uitdaging. Ze moeten tenslotte steeds paraat staan. De pieper of telefoon gaat juist op die onverwachte momenten of als het net niet uitkomt, bijvoorbeeld midden in de nacht of tijdens het sporten. In de praktijk levert consignatie beperkingen op in de privésfeer. Zo kan een werknemer prima naar een verjaardag om de hoek, maar moet hij het aantal alcoholische versnaperingen beperken en zijn telefoon op zak houden.
Arbeidstijd
rustperiode
pauze
De tijd waarin de werknemer opgeroepen kan worden, is geen arbeidstijd. Dat is natuurlijk wel het geval als uw organisatie hem daadwerkelijk oproept. Elke oproep geldt als minimaal een halfuur arbeidstijd, ook als de werknemer minder dan een halfuur werkt. Van consignatie is dus sprake bij één van de volgende omstandigheden:
- De werknemer moet zich tijdens zijn rustperiode tussen twee diensten beschikbaar houden.
- De werknemer kan tijdens zijn pauze worden opgeroepen om te werken.
9.1.1 Beperkingen en rechten
nachtoproep
Het is niet de bedoeling dat werknemers ongekend flexibel moeten zijn. Voor consignatie gelden daarom de volgende beperkingen en rechten:
- Per etmaal mag een werknemer maximaal 13 uur werken. Hierbij gaat het om het totaal van gewerkte uren tijdens een consignatie- en een reguliere dienst.
- In een periode van vier weken mag een werknemer niet meer dan 14 dagen oproepbaar zijn. In die vier weken moet hij bovendien minimaal tweemaal twee aaneengesloten dagen niet werken en niet oproepbaar zijn.
- Als een werknemer in een periode van 16 weken 16 keer of vaker een oproepdienst heeft tussen middernacht en zes uur ʼs ochtends, mag hij in deze periode maximaal 40 uur per week werken. Heeft hij voor of na de laatste nachtoproepdienst acht aaneengesloten echte rusturen genoten, dus zonder consignatie, dan geldt een maximum van 45 uur per week.
9.1.2 Rusttijd tijdens consignatie
onderbreking rusttijd
Naast regels voor de maximale werktijd gelden er voor consignatie ook bijzondere rusttijden. Over rusttijd is het volgende geregeld:
- In een periode van vier weken heeft de werknemer minimaal recht op twee keer twee aaneengesloten vrije dagen waarin hij niet kan worden opgeroepen.
- In de 11 uren voor een nachtdienst mag de werknemer geen consignatiedienst hebben. Hetzelfde geldt tijdens de eerste 14 uur na afloop ervan.
leidinggevende
Hierbij geldt dat een oproep tijdens consignatie geen onderbreking mag zijn van de dagelijkse of wekelijkse rusttijd.
Geconsigneerde pauze als werktijd
Als een leidinggevende als gevolg van bijzondere, onvoorziene omstandigheden oproepbare werknemers uit hun pauze haalt en weer aan het werk zet, is er sprake van een ‘geconsigneerde pauze’. Een dergelijke pauze telt uitsluitend in deze twee gevallen mee als werktijd:
- De leidinggevende roept de werknemer daadwerkelijk op tijdens de pauze.
- De werknemer mag tijdens de pauze de werkplek niet verlaten.
De pauze heeft geen invloed op het totaal aantal keer dat de leidinggevende een werknemer in een bepaalde periode mag oproepen.