8.3 Strafrechtelijke aansprakelijkheid
voorbeelden
Kan een rechtspersoon een strafbaar feit begaan en daarvoor strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld? Artikel 51 van het Wetboek van Strafrecht laat daarover geen misverstand bestaan: ‘Strafbare feiten kunnen worden begaan door natuurlijke personen en rechtspersonen’. In principe worden straffen voor een overtreding of een misdrijf opgelegd aan de pleger ervan.
Feitelijke leidinggevende
taakverdeling
Is de overtreding door een rechtspersoon (bijvoorbeeld een bv) begaan, dan kan ook de ‘feitelijk leidinggevende’ daarvan worden vervolgd. Dat kan de bestuurder zijn, maar dat hoeft niet. De rechter zal zich verdiepen in de feitelijke taakverdeling binnen de rechtspersoon: wie heeft als leidinggevende verzuimd maatregelen te nemen die de overtreding konden tegengaan en daardoor de mogelijkheid geaccepteerd dat deze zich kon voordoen?
8.3.1 Welke delicten?
jaarrekening
administratieplicht
In het Wetboek van Strafrecht staan een aantal voorbeelden van strafrechtelijke aansprakelijkheid, waaronder:
- valsheid in geschrifte;
- bedrieglijke berichtgeving;
- het openbaar maken van een misleidende jaarrekening;
- benadeling van de concurrentie via oneerlijke mededinging (denk aan verboden prijsafspraken);
- verzaking van de boekhoudplicht/administratieplicht;
- het voeren van een ondeugdelijke administratie in een failliet verklaarde rechtspersoon.
Economische delicten
straffen
Daarnaast biedt de Wet op de economische delicten (WED), een opsomming van economische misdrijven en overtredingen plus bepalingen over straffen die kunnen worden opgelegd. Een bekend voorbeeld daaruit is het niet deponeren van de jaarrekening binnen uiterlijk 12 maanden na afloop van het boekjaar (zie hoofdstuk 4). De bepalingen in de WED zijn in eerste instantie gericht op de rechtspersoon, maar ook hier geldt dat u als bestuurder aansprakelijk kunt worden gesteld en dus vervolgd.
Slaat u de WED erop na, dan ziet u in eerste instantie vooral een lange lijst met wetten (van de Handelsregisterwet en de Arbeidsomstandighedenwet tot de Warenwet en zelfs de Hamsterwet) waarvan de overtreding geldt als een economisch delict en dus strafbaar is.
8.3.2 Sancties
stillegging
Bestuurders krijgen voor een strafrechtelijke gedraging zelden een gevangenisstraf opgelegd, blijkt uit de statistieken. Boetes kunnen daarentegen flink oplopen en bij een economisch delict kunnen ook bijkomende straffen worden opgelegd, zoals:
- stillegging (geheel of gedeeltelijk) van de onderneming;
- onderbewindstelling;
- verbeurdverklaring van bezit (voorwerpen) uit de onderneming.
Te late deponering: een kostbaar verzuim
Het te laat deponeren van de jaarrekening is strafbaar en kan leiden tot een fikse geldboete van maximaal € 21.500.
tegenbewijs
Op papier althans, want in de praktijk worden zelden grote geldboetes opgelegd. Heel veel ernstiger wordt het als uw onderneming in een faillissement verkeert. Zonder tegenbewijs wordt er dan van uitgegaan dat u zich schuldig heeft gemaakt aan onbehoorlijk bestuur en dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement. Lukt het u niet het tegendeel te bewijzen, dan bent u aansprakelijk voor alle schulden van de bv.
Zie paragraaf 4.3 voor de verzachtende maatregelen en voorwaarden vanwege corona in deze context.