6.1 Voorwaarden

fiscale eenheid voor de BTW

van 
rechtswege

Om te beginnen is het goed om te beseffen dat de fiscale eenheid voor de BTW op zichzelf staat. Zo kan het gebeuren dat ondernemingen voor de VPB wel een fiscale eenheid vormen, maar voor de BTW niet, of juist omgekeerd. Wilt u voor de BTW als fiscale eenheid worden aangemerkt, dan moet u hiervoor een verzoek indienen bij de Belastingdienst. U kunt een modelbrief downloaden via rendement.nl/fiscaaldossier. Een groot verschil met de fiscale eenheid voor de VPB is dat voor de BTW van rechtswege een fiscale eenheid ontstaat als er sprake is van ‘verwevenheid’ op financieel, organisatorisch én economisch vlak (zie verderop).

Voorwaarden

zelfstandig ondernemer

vaste 
inrichting

Om samen met één of meer andere ondernemingen een fiscale eenheid BTW aan te mogen gaan, moet u aan de volgende voorwaarden voldoen:

• De ondernemingen moeten op zichzelf zijn aan te merken als zelfstandig ondernemer voor de BTW. In de Wet op de omzetbelasting is een ondernemer iemand die een bedrijf of beroep zelfstandig uitoefent. Dit kan een natuurlijk persoon zijn (eenmanszaak, vennootschap onder firma of maatschap), maar ook een rechtspersoon (zoals een bv, nv, stichting of vereniging).
• De ondernemingen moeten in Nederland gevestigd zijn. Ondernemers die buiten Nederland wonen of gevestigd zijn, kunnen geen deel uitmaken van de fiscale eenheid. Buitenlanders die in Nederland een vaste inrichting (zoals een bedrijfsruimte of een magazijn) hebben, kunnen met deze inrichting wel tot de fiscale eenheid behoren.
• De ondernemingen moeten in financieel, organisatorisch en economisch opzicht zodanig met elkaar zijn verweven dat ze een eenheid vormen (zie verder paragraaf 6.1.2).
• De ondernemingen die tot de fiscale eenheid behoren, zijn door de inspecteur van de Belastingdienst bij beschikking als één ondernemer aangemerkt.

Automatisch fiscale eenheid

actief

Zoals eerder aangegeven kan een fiscale eenheid voor de BTW ook ontstaan zonder dat de groepsleden daar actief om vragen. Dat de eenheid ontstaat is juridisch gezegd ‘dus niet afhankelijk van de wil van partijen’. U ben dus niet verplicht om een verzoek voor een fiscale eenheid voor de BTW in te dienen bij de Belastingdienst, maar het mag natuurlijk wel (zie ook paragraaf 6.1.3).

6.1.1 De ‘moeiende’ holding

vergoeding

Om te worden aangemerkt als BTW-ondernemer moet de holding met enige duurzaamheid prestaties tegen vergoeding aan derden verrichten. De fiscus onderscheidt de zogenoemde zuivere holding en de moeiende holding.

Zuivere holding

deelneming

Een zuivere holding is een bv of nv die aandelen bezit in een of meerdere vennootschappen. Voor de BTW-heffing is een zuivere holding geen BTW-ondernemer. Dit is een vennootschap die enkel deelneming(en) houdt en zich niet – direct of indirect – bemoeit met het beheer van de deelneming(en). De opbrengst van de deelneming vloeit louter voort uit de eigendom. Dat geldt ook voor een holding die naast de aandelen vermogensbestanddelen als obligaties houdt.

Moeiende holding

dividend

Een ‘moeiende’ holding is ondernemer voor de BTW als zij zich – indirect of direct – bemoeit met haar deelneming(en) en tegen vergoeding (andere) prestaties verricht voor haar deelneming(en), zoals administratieve, commerciële en technische diensten. Het uitkeren van dividend is geen vergoeding in bovengenoemde zin.

Onderscheid maken

voorbelasting

Ook al is sprake van een moeiende holding, dan nog moet u een ‘knip’ maken tussen het ondernemersdeel van de holding en het niet-ondernemersdeel (het houden van aandelen). Alleen de voorbelasting die is toe te rekenen aan de economische activiteiten van de holding mag u in aftrek brengen. De voorbelasting die drukt op inkopen, kosten en investeringen mag u slechts naar rato in aftrek brengen.

6.1.2 De drie verwevenheden

eenmanszaak

Een van de voorwaarden voor het bestaan van een fiscale eenheid voor de BTW is de verwevenheid van de betrokken ondernemingen. Twee of meer ondernemingen kunnen nooit een fiscale eenheid vormen als hun verbondenheid het gevolg is van toevallige of incidentele omstandigheden. Daarom zal de fiscus nooit een fiscale eenheid toekennen waarbij uitsluitend eenmanszaken en vof’s zijn betrokken. De ene eenmanszaak kan namelijk nooit de andere in financieel, organisatorisch en economisch opzicht beheersen. Het is wel mogelijk dat een eenmanszaak samen met minimaal één bv een fiscale eenheid vormt.

Financieel

zeggenschap

Ondernemingen zijn in financieel opzicht zodanig met elkaar verweven dat ze een eenheid vormen als ten minste de meerderheid van de aandelen – met inbegrip van de zeggenschap – direct of indirect in dezelfde handen is. Met de meerderheid van de aandelen wordt meer dan 50% van de aandelen van elk van de vennootschappen bedoeld. Deze ondergrens is zeer strikt. Van financiële verwevenheid is sprake als de meerderheid van de aandelen direct of indirect in dezelfde handen is. Bij stichtingen, die geen in aandelen verdeeld kapitaal hebben, gelden andere eisen.

Organisatorisch

leiding

feitelijke 
zeggenschap

Om een fiscale eenheid voor de BTW te vormen, moeten ondernemingen ook in organisatorisch opzicht met elkaar zijn verweven. Als de leiding van de ene onderneming feitelijk ondergeschikt is aan de leiding van de andere, wordt al aan deze eis voldaan. Zie bijvoorbeeld het Hoge Raad-arrest van 18 februari 2022, ECLI (verkort): 269). Het kan ook zijn dat de betrokken ondernemingen onder een gezamenlijke – althans als eenheid functionerende – leiding staan. Kort samengevat: de feitelijke zeggenschap in elk van de ondernemingen moet bij dezelfde persoon/personen liggen. Hierbij zijn de feiten doorslaggevend.

Economisch

economisch doel

complemen-tair

De ondernemingen moeten tot slot ook in economisch opzicht met elkaar verweven zijn. Dit is het geval als aan één van de volgende criteria wordt voldaan:

• De activiteiten van de ondernemingen streven in hoofdzaak (voor meer dan 50%) eenzelfde economisch doel na. Een voorbeeld hiervan is het bedienen van een gemeenschappelijke klantenkring. Dit betekent dat de ondernemingen zich richten op dezelfde categorie afnemers.
• De ene onderneming oefent in hoofdzaak (voor meer dan 50%) complementaire (andersoortige maar aanvullende) activiteiten uit voor de andere onderneming. Een voorbeeld hiervan is een groothandel en een detailhandel in elektrische apparaten, waarbij de detailhandel bijna al zijn apparaten van de groothandel koopt.

Versoepeling

omzet

De Hoge Raad heeft in een arrest de eis van economische verwevenheid versoepeld. Wordt die verwevenheid beoordeeld op basis van de omzet tussen de betrokken BTW-ondernemingen? Dan komt de grens van meer dan 50% te vervallen als er tussen de betrokken ondernemingen ‘onderling niet verwaarloosbare economische betrekkingen’ bestaan. Uiteraard moet nog steeds worden voldaan aan de financiële en organisatorische verwevenheid.

6.1.3 Beschikking

eigen initiatief

De BTW-wetgeving kent de bepaling dat de onderdelen van de fiscale eenheid door de inspecteur bij beschikking als één ondernemer moeten worden aangemerkt. Dat kan de inspecteur doen op schriftelijk verzoek van de betrokkenen, maar ook op eigen initiatief – dus zonder zo’n verzoek.

Geen voorwaarde

hoofdelijke aansprakelijk

De Hoge Raad heeft echter bij herhaling aangegeven dat een beschikking van de inspecteur geen voorwaarde is voor het bestaan van een fiscale eenheid. Het belang van een beschikking is gekoppeld aan de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de BTW-schulden. Uit de arresten van de Hoge Raad volgt dat de betrokkenen er in principe geen belang bij hebben om de inspecteur te verzoeken een beschikking fiscale eenheid af te geven. Want door juist geen beschikking aan te vragen, kunnen zij proberen om de hoofdelijke aansprakelijkheid te vermijden.

Ingangsdatum


verzoeken

Nadat u een verzoek voor een fiscale eenheid BTW heeft gedaan, moet u alert zijn op de datum waarop de fiscale eenheid ingaat.

• Als uw verzoek wordt ingewilligd, bestaat de fiscale eenheid voor de BTW met ingang van de eerste dag van de maand die volgt op de maand waarin de fiscus de beschikking heeft afgegeven. Wordt de beschikking bijvoorbeeld in mei 2023 afgegeven, dan gaat de fiscale eenheid in op 1 juni 2023.
• Als uw onderneming al voor het tijdstip waarop een beschikking wordt afgegeven aan de voorwaarden van een fiscale eenheid voldoet, kunt u de inspecteur verzoeken om de beschikking in te laten gaan op het moment dat aan de voorwaarden voor een fiscale eenheid is voldaan.