1.2 Taken bedrijfsarts
werkplek
verzuimspreekuur
Bedrijfsgeneeskundige taken zijn gericht op het individu (spreekuur, keuring) of de organisatie (werkplek- of beleidsadvisering). Het voorschrijven van medicatie doen de meeste bedrijfsartsen niet; dit is een taak voor de huisarts. Eén van de bekendste taken van bedrijfsartsen is het houden van het verzuimspreekuur. Dat is een spreekuur in opdracht van een derde (de werkgever) en heeft een aparte juridische status, omdat er enige informatie – geen medische – bij de werkgever terechtkomt. Werknemers hebben altijd vrije toegang tot het arbeidsomstandighedenspreekuur (ook preventief spreekuur of open spreekuur genoemd) voor vragen over gezondheid en werk.
terugkoppeling
medische keuring
Bij deze directe adviesrelatie tussen arts en werknemer komt er niet automatisch een terugkoppeling naar de werkgever. Dit mag alleen met nadrukkelijke toestemming van de werknemer. Bedrijfsartsen hebben verder een taak in preventief medisch onderzoek en verplichte medische keuringen. Aanstellingskeuringen vinden nog wel plaats, maar veel minder dan 20 jaar geleden (zie hoofdstuk 2).
Verzuimbegeleiding
Over de inhoud van de verzuimbegeleiding bestaat geen eenduidigheid: dit hangt af van het verzuimbeleid van uw organisatie. De rol van de bedrijfsarts is in de basis het verlenen van bedrijfsgeneeskundige zorg; daar hoort ook een beoordeling van de belastbaarheid bij. Een werknemer die voor een WIA-beoordeling staat, twee jaar na een doorlopende ziekmelding, heeft in ieder geval een medische diagnose nodig die de aangegeven beperkingen verklaart.
Elke bedrijfsarts moet kunnen motiveren waarom de beperkingen hebben geleid tot arbeidsongeschiktheid en niet tot werkhervatting, zo nodig in aangepaste vorm.
Rapportages
registratie
De bedrijfsarts krijgt vanuit de spreekkamer veel informatie over hoe werknemers de kwaliteit van de arbeid ervaren. De registratie van werkgebonden gezondheidsklachten is nuttig voor de werkgever om het arbobeleid aan te passen. Door periodiek te overleggen met de preventiemedewerker is het mogelijk om deze informatie, uiteraard geanonimiseerd, te verwerken in de RI&E. Ook kan de bedrijfsarts een verzuimanalyse maken voor de werkgever. Met periodieke rapportages houdt de bedrijfsarts de werkgever en ondernemingsraad op de hoogte van zijn bevindingen. De uitkomsten van de verzuimanalyse, de periodieke overleggen en uitkomsten van periodiek medisch onderzoek kunnen weer leiden tot aanpassingen van arbobeleid, RI&E en plan van aanpak.
Second opinion is mogelijk
In de Arbowet staat dat werknemers vrije toegang tot de bedrijfsarts hebben. Ook kunnen ze een second opinion aanvragen. Het kan immers zijn dat de bedrijfsarts en de werknemer vinden dat een andere bedrijfsarts de kwestie beter kan beantwoorden. Misschien is er onvoldoende vertrouwen of onvoldoende kennis over een bepaald onderwerp. Bij een geschil over arbeidsongeschiktheid of re-integratie-inspanningen kan zowel werkgever als werknemer een deskundigenoordeel bij UWV aanvragen.
Taakdelegatie
Bedrijfsartsen kunnen bepaalde taken die behoren tot de eigen deskundigheid en verantwoordelijkheid overdragen aan andere functionarissen. Taakdelegatie kan plaatsvinden wanneer er aan een aantal voorwaarden is voldaan. Altijd geldt dat bedrijfsartsen eindverantwoordelijk zijn en zij daarom toezicht moeten houden tijdens de delegatie.
De bedrijfsarts kan taken delegeren aan functionarissen mét of zonder BIG-registratie. Het is wel belangrijk dat degene aan wie de taak wordt gedelegeerd bekwaam is in de taak.
maatwerk
verwijzen
De soort taak (medisch of niet-medisch) en de specifieke voorwaarden bepalen of en aan wie de bedrijfsarts de taak kan overdragen. Delegeren is dan ook maatwerk. De werknemer moet over de delegatie en de verdeling van de verantwoordelijkheid zijn geïnformeerd (inclusief de mogelijkheid om de bedrijfsarts (persoonlijk) te consulteren). Niet te delegeren taken zijn bijvoorbeeld het opstellen van een probleemanalyse en eindoordeel van de re-integratie in het kader van de Wet verbetering poortwachter, het opvragen van medische informatie, verwijzen naar andere zorgverleners en het vastleggen van informatie in een medisch dossier.
Er zijn artsen die bedrijfsgeneeskundige taken verrichten, maar geen registratie hebben. Dit zijn ‘arbo-artsen’ of – als ze in opleiding zijn –, arts in opleiding tot specialist bedrijfsgeneeskunde (AIOS bedrijfsgeneeskunde).
Onderwerpen
arbeidsconflict
terugkeer
preventief
Bedrijfsartsen krijgen met diverse klachten van werknemers te maken. Veelvoorkomende onderwerpen die voorkomen in de bedrijfsartsenpraktijk zijn:
- Werkgebonden klachten: psychische klachten door bijvoorbeeld druk op arbeidsverhoudingen, zoals arbeidsconflicten, pesten of negeren; traumatische ervaringen; niet-passend werk of onvoldoende balans tussen werk en privé. Fysieke overbelastingsklachten door repeterend of te zwaar werk. Maar ook klachten door gevaarlijke stoffen.
- Chronische aandoeningen: bijvoorbeeld depressie, artrose, chronische vermoeidheid en pijn, instabiele diabetes mellitus, hart-, vaat- en longaandoeningen, kanker, niet-aangeboren hersenschade, slechthorendheid.
- Vragen van oudere werknemers over afgenomen belastbaarheid terwijl de arbeidsbelasting hetzelfde is.
- Problemen van werknemers met lage gezondheidsvaardigheden (ongezonde leefstijl, met onvoldoende sociale steun en lastig beïnvloedbaar door de gezondheidszorg).
- Advisering van bijzondere groepen, zoals zwangeren of vrouwen met een kinderwens in risicoberoepen.
- Problemen bij terugkeer in werk: de werkgever vindt een werknemer met beperkingen lastig, onbegrip over beperkingen, een passieve copingstijl en onvoldoende herstelgedrag bij de werknemer, behandelingen die niet zijn gericht op terugkeer in werk.
- Verwijzen naar instanties die buiten-reguliere zorg bieden: deze arbeidsgerelateerde zorg is meestal gericht op specifieke begeleiding voor terugkeer naar werk. Die zorg kan beperkt blijven tot een analyse van de functionele beperkingen en belemmerende factoren voor re-integratie.
- Risico-communicatie: werknemers die zijn blootgesteld aan schadelijke stoffen waarbij een direct effect niet aantoonbaar is.
- Dilemma’s: bij preventief medisch onderzoek kunnen bevindingen leiden tot een afweging of de werknemer wel kan doorwerken in zijn huidige nachtdiensten of bij schadelijke blootstelling, terwijl het alternatief is dat hij anders geen werk meer heeft.