1.1 Verplichte RI&E in Arbowet

Dit artikel is eerder verschenen als Themadossier Arbo Rendement

Publicatiedatum: juni 2021

inventariseren

arbo- en verzuimbeleid

Het doel van de RI&E is het minimaliseren van de risico’s en gevaren die werknemers lopen. Door de risico’s te inventariseren en te evalueren, kunt u concrete maatregelen opstellen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Ook is de RI&E vaak een startpunt voor uw arbo- en verzuimbeleid. In de Arbowet staat de verplichting om een werkbare schriftelijke RI&E op te stellen. De Arbowet bespreekt deze RI&E in artikel 5. Maar de wet laat ook veel zaken open. Iedere branche of organisatie is tenslotte verschillend.

Aanpak op maat

op maat

Dat zorgt er ook voor dat iedere branche of organisatie te maken heeft met andere arbeidsrisico’s. Een secretaresse loopt bijvoorbeeld andere risico’s dan een bouwvakker. Daarom geeft de Arbowet ruimte voor een aanpak ‘op maat’. Het uitgangspunt hierbij is maatwerk: elke organisatie of branche bepaalt in principe zelf welke maatregelen er nodig zijn om de werknemers optimaal te beschermen.

1.1.1 Opbouw RI&E

Een goede RI&E bestaat uit een aantal onderdelen:

een risico-inventarisatie;
een risico-evaluatie;
een plan van aanpak.

gecertificeerd

Heeft u de RI&E eenmaal opgesteld, dan moet u er ook rekening mee houden dat de RI&E in principe altijd door een gecertificeerde arbodeskundige of arbodienst getoetst moet worden voor gebruik. Dit hoeft niet als er minder dan 25 werknemers in dienst zijn én u een RI&E-instrument heeft gebruikt dat erkend is door uw branche.

verplicht

De vrijstelling voor het toetsen van de RI&E geldt ook voor werkgevers die voor minder dan 40 uur in totaal per week werknemers in dienst hebben.

1.1.2 Risico’s inventariseren

professional

gevaren

Arbowet

Het eerste lid van artikel 5 van de Arbowet verplicht werkgevers om een inventarisatie en evaluatie te maken van de risico’s in de organisatie. U helpt uw werkgever door ervoor te zorgen dat de inventarisatie en evaluatie ook echt worden uitgevoerd. Dit kunt u zelf doen, maar u kunt hier ook een professional voor inschakelen.

Gemiddelde werknemer

jongeren

Neemt u de taak zelf op u, dan moet u de gevaren beschrijven waar werknemers mee te maken krijgen in hun werk en deze daarna evalueren. Hierbij gaat u in principe uit van de risico’s die de gemiddelde werknemer loopt. Mochten er echter werknemers zijn die meer risico’s lopen dan gemiddeld, dan moet u hieraan speciale aandacht besteden in de RI&E. Denk aan de risico’s voor bijzondere groepen, zoals jongeren of zwangere werknemers, maar ook voor een groep werknemers die met gevaarlijke machines werkt terwijl de rest van de werknemers hier niet mee in aanraking komt.

Ook moet u niet vergeten om aandacht te besteden aan de mentale risico’s – ook wel psychosociale arbeidsbelasting (PSA) genoemd – die uw werknemers lopen, zoals werkstress of stress door agressie of pesten.

Totaalbeeld

reilen en zeilen

Naast de concrete risico’s die u in uw inventarisatie opneemt, is het ook zaak dat u probeert om een totaalbeeld te geven van het reilen en zeilen van uw organisatie. Dit is nodig om de risico’s in een later stadium goed te kunnen beoordelen. In feite moet u de risico-inventarisatie zien als een situatieschets van uw organisatie, waarin u alle onderdelen van het arbobeleid inventariseert.

Onderwerpen

arbeidstevredenheid

werkdruk

In de RI&E moet u onderwerpen aan bod laten komen zoals:

werkplekken en functies;
arbeidstevredenheid;
persoonlijke beschermingsmiddelen;
werk- en rusttijden;
gevaarlijke stoffen;
de organisatie van het werk;
fysieke belasting;
functie-inhoud en werkdruk;
bijzondere groepen werknemers.

Uiteraard geldt hierbij ook dat u alleen de risico’s hoeft te behandelen die in uw organisatie in meer of mindere mate aanwezig zijn. Gebruik hiervoor ook uw gezonde verstand. Werkt u in een kantooromgeving, dan bent u sneller door het hoofdstuk ‘persoonlijke beschermingsmiddelen’ heen.

1.1.3 Arbobesluit

specifieke risico’s

straling

Het Arbobesluit somt verschillende speciale voorschriften op voor specifieke risico’s. Zijn deze voor uw organisatie relevant, dan moet u deze grondiger in uw RI&E beschrijven. Het gaat onder andere om de volgende onderwerpen:

(explosie)gevaarlijke stoffen;
biologische agentia;
(ioniserende) straling;
kankerverwekkende stoffen;
asbest;
fysieke belasting;
geluid;
beeldschermen;
persoonlijke beschermingsmiddelen;
thuiswerk met gevaarlijke stoffen.

zwanger

Ook moet u in de RI&E aandacht besteden aan bijzondere groepen werknemers, zoals jeugdige werknemers en zwangere vrouwen.

Het is slim om – vóór het opstellen van de RI&E – te controleren of u rekening moet houden met specifieke voorschriften voor speciale groepen werknemers.

1.1.4 Plan van aanpak opstellen

wegnemen

Artikel 5.3 van de Arbowet verplicht de werkgever om een plan van aanpak op te stellen dat hoort bij de risico-inventarisatie. Dit is een beschrijving van de maatregelen die hij neemt om de risico’s uit de RI&E voor werknemers zo klein mogelijk te houden. Het plan van aanpak is een vast en verplicht onderdeel van de RI&E. Het beschrijft hoe de werkgever risico’s wegneemt of vermindert. Het plan van aanpak is dus heel concreet, vooral omdat het nadrukkelijk benoemt wanneer de maatregelen uitgevoerd moeten zijn.

Bij het opstellen van het plan van aanpak speelt u als arboprofessional een cruciale rol. U kent de situatie op de werkvloer tenslotte beter dan de werkgever. Daarnaast komt u gemakkelijker in contact met werknemers om informatie in te winnen over geschikte maatregelen.

1.1.5 RI&E actueel houden

ergonomie

Heeft u eenmaal een RI&E opgesteld, dan bent u verplicht om deze regelmatig aan te passen aan de situatie op de werkvloer. Deze verplichting staat in artikel 5.4 van de Arbowet. U moet de RI&E aanpassen als de werksituatie verandert, de arbeidsomstandigheden veranderen of als er nieuwe ontwikkelingen in het vak zijn. Denk bijvoorbeeld aan de aanschaf van een nieuwe machine (verandering werksituatie) of een veranderd inzicht in de ergonomie (vakontwikkeling).

RI&E bijstellen in tijden van corona

corona

In de Arbowet staat niet hoe vaak u de RI&E moet bijstellen. U doet er verstandig aan om minimaal één keer per jaar een arborondgang te houden en de risico’s te inventariseren. Dan zit u altijd goed! Ook tijdens de coronacrisis was aanpassing van de RI&E waarschijnlijk noodzakelijk. Inspectie SZW heeft in 2021 aandacht voor de nieuwe combinatie van corona en thuiswerken. Maar ook als werknemers weer langzaamaan naar kantoor mogen, zullen veel organisaties hun werknemers de optie bieden om vaker thuis te werken. Inspectie SZW zal de RI&E en het plan van aanpak opvragen en die controleren op het beschrijven van de risico’s op psychosociale arbeidsbelasting bij thuiswerk en de oplossingen daarvoor.

RI&E gebruiken

instructie

Een andere verplichting die de werkgever heeft, is om het document ook daadwerkelijk te gebruiken. De RI&E vormt het uitgangspunt voor de instructies die de werkgever aan een nieuwe werknemer moet geven om zo veilig mogelijk te werken. Zo krijgt een nieuwe werknemer alle informatie over de gevaren van zijn werk en de maatregelen die de werkgever hiertegen heeft genomen. U zult overigens vaak bij die instructie aanwezig zijn. Het ligt zelfs voor de hand dat u nieuwe werknemers zelf instrueert.

1.1.6 Detail in de RI&E

dringend

De omvang van de RI&E is niet vastgelegd in de wet. U vraagt zich misschien af hoe uitputtend de RI&E dan wel moet zijn. In de inventarisatie moet u alle risico’s globaal beschrijven, tenzij de aard van de risico’s een gedetailleerde inventarisatie noodzakelijk maakt. In het plan van aanpak gaat u een stap verder en maakt u een onderscheid tussen de dringende en de minder dringende risico’s. De dringende risico’s beschrijft u in detail, evenals de maatregelen.

Vindt u het lastig om in te schatten of uw RI&E uitputtend genoeg is? Zoek dan naar vergelijkingsmateriaal. Denk aan een oudere RI&E, een RI&E van een andere organisatie of de arbocatalogus voor uw branche.

Maak van de RI&E geen dikke pil

handzaam

Volgens de Arbowet moet de werkgever de RI&E op schrift stellen. Hoe en in welke vorm is niet belangrijk, als het document maar goed verzorgd en leesbaar is. Er bestaan zelfs kant-en-klare digitale programma’s die de resultaten netjes omzetten in een verzorgd verslag. U moet wel voorkomen dat u van de RI&E een dikke pil maakt. De RI&E moet een handzaam en werkbaar document zijn, dat uitnodigt om te lezen. Geen dik dossier dat niemand openslaat!

U bent hier