6.2 Pand- en hypotheekrecht
zakelijke zekerheidsrechten
Pandrecht en hypotheekrecht zijn zogenaamde zakelijke zekerheidsrechten. Hiermee wordt bedoeld dat de zekerheid bestaat uit een tastbaar object. Bij pandrechten gaat het om roerende zaken, zoals:
- een auto;
- inventarisgoederen;
- voorraad;
- machines; of
- vorderingen op debiteuren.
Vorderingen op debiteuren zijn niet tastbaar. Het zijn rechten. Daarin verschillen ze van de eerdergenoemde objecten, toch zijn ze allemaal beschikbaar om te verpanden.
6.2.1 Pandrecht
uit de macht brengen
Het voert te ver om hier alle bijzonderheden van pandrechten te behandelen, maar het is goed om te weten dat een pandrecht ontstaat door dit schriftelijk overeen te komen en het object ‘uit de macht’ van de pandgever te brengen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de ouderwetse pandjesbaas; iemand verpandt sieraden tegen contant geld dat wordt uitgeleend. Betaalt de pandnemer de lening niet terug, dan kan de pandjesbaas – de pandgever – het in pand gegeven sieraad verkopen en zich op de opbrengst verhalen.
Vuistpandrecht
bezits- verschaffing
Bij het zogeheten vuistpandrecht in het zakelijk verkeer werkt het net zo. Een vuistpandrecht is een pandrecht op een roerende zaak, op een recht aan toonder of order of op het vruchtgebruik van zo’n recht. Het verpande goed wordt in de macht van de pandhouder gebracht (door bezitsverschaffing).
Stille verpanding
registratie
Pandrechten op vorderingen en op roerende zaken zijn ook te vestigen door middel van een schriftelijke overeenkomst én registratie van die overeenkomst bij een afdeling van de Belastingdienst in Rotterdam. Er is dan sprake van stille verpanding of bezitloos pandrecht. Deze registratie is noodzakelijk. De pandgever kan zijn roerende zaken onder zich houden en normaal gebruiken.
debiteuren
Gaat het om voorraad, dan komen partijen meestal overeen dat in de gebruikelijke bedrijfsuitoefening uit de voorraad kan worden verkocht.
Bevrijdend betalen
Bij stille verpanding van vorderingen weten de debiteuren van de vorderingen van niets en blijven gewoon betalen aan de pandgever. Dat blijft zo totdat de pandnemer hun bericht dat de pandgever zijn verplichtingen niet nakomt én dat de vorderingen op hen verpand zijn. Vanaf dat moment kan nog slechts bevrijdend betaald worden aan de pandnemer.
Voorbeeld ‘bevrijdend’ betalen
U krijgt elke maand een factuur van uw provider van mobiele telefonie. Die betaalt u steeds op het bankrekeningnummer dat op de factuur staat. U heeft geen andere informatie.
financier betalen
niet verpanden
Heeft uw provider in het kader van financiering zijn debiteurenvorderingen stil verpand? En komt hij zijn verplichtingen naar zijn financier niet na? Dan kan de financier als pandnemer u het bericht sturen dat de vorderingen op de provider zijn verpand en dat u voortaan aan de financier moet betalen. Een betaling die u dan toch doet aan de provider is dan niet ‘bevrijdend’ gedaan en dan moet u nog een keer betalen, aan de pandnemer.
Verpandingsverbod
grote partijen
algemene voorwaarden
Soms beschikt de geldnemer of debiteur niet over te verpanden of te verhypothekeren zaken. Of hij beschikt wel over die zaken, maar hij mag deze niet verpanden. Dit laatste komt vaker voor dan gedacht. Een onderneming die zaken doet met grote en machtige wederpartijen, en uit die zaken vorderingen verkrijgt, zal vaak in de door die partijen gehanteerde algemene voorwaarden een verpandingsverbod aantreffen. Grote ondernemingen zijn nu eenmaal in staat om dit te bedingen. Ze doen dit om niet te worden geconfronteerd met een andere partij – de pandnemer zodra de pandgever niet betaalt – dan de partij met wie zij zaken doen.
6.2.2 Hypotheekrecht
notariële akte
laten veilen
terminologie
Een hypotheekrecht is voor de meesten een bekendere vorm van zekerheid. Voor het vestigen van een hypotheek – een zekerheidsrecht dat gevestigd wordt op een registergoed zoals een huis of bedrijfspand – is een notariële akte vereist. Komt de hypotheekgever zijn verplichtingen niet na, dan kan de hypotheeknemer het verhypothekeerde pand laten veilen en zich op de opbrengst verhalen.
Term ‘hypotheekverstrekker’ is onjuist
Let op de terminologie: er wordt gesproken van de hypotheekgever en de hypotheeknemer. En van de geldverstrekker en de geldnemer. In de krant en op het Journaal gaat het vaak over ‘hypotheekverstrekkers die de rente hebben verhoogd of verlaagd’. Dat is onjuist. Die banken, want meestal gaat het dan om banken, hebben geld verstrekt en hun klanten hebben hypotheek verstrekt of gegeven. Zegt het voort!