Verplichte meldregeling misstanden vaak niet op orde

De wettelijk verplichte procedures voor het melden van misstanden blijken in veel organisaties nog niet of niet goed genoeg geregeld te zijn. Ook blijkt dat slechts één op de drie werknemers een misstand durft te melden. Dit blijkt uit onderzoek van het Huis voor Klokkenluiders.

Onlangs deed het Huis voor Klokkenluiders onderzoek naar de invoering van de verplichte meldregeling, aanvullend integriteitsbeleid en de beleving van de organisatiecultuur. Uit deze Verkenning Meldprocedures en Integriteitsvoorzieningen 2017 (pdf) onder ruim 430 ondernemingsraden in Nederland blijkt dat van de onderzochte organisaties:

• 79% wel een meldprocedure heeft, maar slechts 48% een regeling heeft die voldoet aan de huidige wet. Daarbij loopt de semipublieke sector voorop met 58%, gevolgd door de publieke sector (45%) en de private sector (42%).
• 89% een vertrouwenspersoon heeft, maar dat deze onvoldoende zichtbaar is en te weinig vertrouwen geniet.
• 80% een interne gedragscode heeft, maar dat deze nog niet voldoende is geactualiseerd.
• 60% een intern onderzoeksprotocol heeft.
• 46% van de organisaties het integriteitsbeleid schriftelijk heeft vastgelegd;
• 47% beschikt over een ethiek-, compliance of integriteitsfunctionaris.
• Van de organisaties met 50 tot 250 werknemers heeft slechts ongeveer drie op de tien een actuele meldregeling. Dat het er zo weinig zijn, komt mede doordat bij een deel van deze bedrijven geen ondernemingsraad is ingesteld. De Wet op de Ondernemingsraden stelt dit echter wel verplicht in artikel 2, lid 1. De ondernemingsraad heeft ook instemmingsrecht op de meldregeling (artikel 27, lid m WOR).

Organisatiecultuur belangrijk bij meldingen misstanden

Het voldoen aan de wettelijke verplichtingen is niet voldoende. De organisatiecultuur speelt ook een belangrijke rol. Werknemers zullen minder snel  gebruikmaken van meldregelingen als er geen open organisatiecultuur of zelfs een angstcultuur heerst en ze zich niet veilig genoeg voelen om melding te maken van mogelijke misstanden.
Uit het onderzoek blijkt dat één op de zeven werknemers spreekt van een angstcultuur binnen de eigen organisatie. Slechts één op de drie werknemers durft een misstand te melden. De organisatiecultuur binnen de semipublieke sector wordt het minst positief beoordeeld door de deelnemers. Binnen de  private sector lijkt er vaker sprake te zijn van een open cultuur en een hogere meldingsbereidheid. De ondernemingsraad is bij uitstek de partij die zo’n angstcultuur kan ombuigen.