Advies A-G: kruislings schenken aan banden leggen

Het zou kúnnen werken: via 'kruislings schenken' twee keer profiteren van de verhoogde schenkingsvrijstelling voor een eigen woning. Maar rechters hebben eerder een streep gezet door deze constructie, en de advocaat-generaal adviseert de Hoge Raad nu om hetzelfde te doen. Bovendien vraagt hij de Hoge Raad om uitsluitsel te geven over hoe deze constructie juridisch en fiscaal behandeld moet worden.

De Successiewet, die de belastingheffing op schenkingen en erfenissen regelt, telt een aantal vrijstellingen (infographic). Zo mogen ouders in 2024 eenmalig € 31.813 belastingvrij schenken aan hun kind, als die tenminste tussen de 18 en 40 jaar oud is. Tot voor kort was er nog een andere verhoogde schenkingsvrijstelling, die de ontvanger kon gebruiken voor de aankoop van een huis. Die eenmalige vrijstelling stond ook wel bekend als de 'jubelton', omdat het bedrag van de vrijstelling ooit tot boven de € 100.000 reikte. Bovendien hoefde er voor deze schenking geen familierelatie te zijn. Schenken aan pakweg een buurmeisje of willekeurige andere ontvanger was dus ook mogelijk. De jubelton is echter met ingang van 2024 volledig afgeschaft. Ouders moeten dus nu andere wegen bewandelen om hun kind te helpen bij het kopen van een huis (artikel).

Twee keer profiteren van jubelton

In deze zaak speelde deze verhoogde vrijstelling voor een eigen woning een rol bij een constructie die bekendstaat als kruislings schenken. In dit geval kregen een broer en een zus in 2017 allebei een schenking van € 100.000 van hun moeder. En daarnaast in datzelfde jaar nog eens allebei een ton van een voormalige zakenpartner van hun overleden vader. Ook in 2017 schonk de moeder aan de vier kinderen van de zakenpartner ieder € 50.000. In totaal dus eveneens € 200.000. Voor al deze schenkingen pasten de ontvangers de verhoogde schenkingsvrijstelling toe. Op deze manier konden de broer en de zus dus twee keer profiteren van de jubelton.
De inspecteur keurde voor de broer en de zus echter maar één keer de verhoogde vrijstelling goed. Samengevat meende de fiscus namelijk dat het ging om een indirecte schenking van de moeder, omdat die was gekoppeld aan de schenking die de moeder deed aan de vier kinderen van de zakenpartner. En omdat verkrijgers de vrijstelling maar één keer per schenker kunnen toepassen, was hun vrijstelling al opgebruikt.

Belastingbesparing 'voornaamste doel'

De broer en de zus vochten het oordeel van de inspecteur aan bij de rechter, maar zowel de rechtbank als het gerechtshof stelden de fiscus in het gelijk. Inmiddels is de zaak aanbeland bij de Hoge Raad. In de aanloop naar de beoordeling door de hoogste rechter van ons land heeft advocaat-generaal (A-G) Robert Jan Koopman nu zijn advies opgesteld. En ook de A-G is kort gezegd van mening dat de inspecteur terecht maar één keer de verhoogde vrijstelling heeft toegepast. Het gerechtshof had eerder vastgesteld dat de schenkingen elkaar niet 'toevallig' hebben gekruisd, en dat het voornaamste doel van alle betrokkenen was om minder belasting te betalen. Dat oordeel is volgens de A-G juridisch juist. Het advies aan de Hoge Raad luidt dan ook om ook in cassatie (infographic) de Belastingdienst in het gelijk te stellen.

Handreiking voor aanpak kruislings schenken?

Maar de A-G laat het niet bij een advies over deze specifieke zaak. Volgens Koopman is het ook nuttig als de Hoge Raad meer duidelijkheid geeft over hoe rechters en de fiscus kruislings schenken moeten aanpakken. De A-G erkent dat de eigenwoningvrijstelling volgens de wet per schenker geldt, waardoor één ontvanger de vrijstelling dus meerdere keren zou kunnen toepassen. Maar als er wordt afgesproken om kruislings te schenken om zo twee keer de vrijstelling te gebruiken, worden volgens de A-G 'doel en strekking van de regeling geweld aangedaan'.
Als de Hoge Raad een richtlijn geeft voor het behandelen van kruislingse schenkingen, ziet de A-G het liefst dat de constructie door een civielrechtelijke bril wordt bekeken. Door de rechtshandelingen van de betrokken partijen onder de loep te nemen zal volgens Koopman in veel gevallen al duidelijk worden dat er in werkelijkheid indirect aan het eigen kind is geschonken, ook al ziet het er op papier misschien anders uit. Wanneer de Hoge Raad met zijn oordeel komt, is nog niet bekend.
Parket bij de Hoge Raad, 11 oktober 2024, ECLI (verkort): 1055