Daling opbrengst erfbelasting door belastingontwijking

Uit onderzoek blijkt dat het percentage van het nagelaten vermogen waarover geen aangifte erfbelasting wordt gedaan sinds 2011 met 17,0 procentpunt is gestegen. Een klein gedeelte van deze stijging (2,1 procentpunt) is te verklaren door de gestegen bedragen van vrijstellingen maar voor het restant kan eigenlijk alleen maar de conclusie worden getrokken dat het hier om belastingontwijking gaat.

In 2021 was het totaal nagelaten vermogen 85,8% hoger dan in 2007. Dan zou de verwachting toch zijn dat dan ook de verschuldigde erfbelasting (tool) zou moeten zijn toegenomen, maar dat is niet gebeurd. De opbrengst is zelfs gedaald van € 1,7 miljard  in 2007 naar € 1,6 miljard in 2021. In totaal werd in 2011 € 3,5 miljard niet aangegeven en in 2021 € 9,7 miljard. Dit terwijl de Successiewet in die periode niet is gewijzigd. Over nagelaten vermogen is de afgelopen jaren dus veel minder aangifte erfbelasting gedaan. 

Sprake van belastingontwijking

Een deel van de daling is te verklaren door de vrijstellingen die zijn gestegen voor (klein)kinderen (denk bijvoorbeeld aan de inmiddels verdwenen jubelton) en partners, maar dit is maar een verklaring voor een klein gedeelte van de stijging. De enige andere mogelijke verklaring die de onderzoekers naar voren brengen is dat er sprake moet zijn van een toename van belastingontwijking. De staatssecretaris van Financiën stelde destijds dat de oorzaak hiervan onder andere gezocht zou kunnen worden in een slimmer (maar legitiem) gebruik van de vrijstellingen. Een andere mogelijke verklaring voor de toename van de belastingontwijking die wordt aangekaart is dat er sprake van onderbezetting is bij de fiscus. 

Verzwijgen is makkelijker dan jokken

Mogelijke oplossingen tegen de belastingontwijking zouden volgens de onderzoekers kunnen zijn dat de verjaarstermijn wordt verhoogd, die is nu vijf jaar. Of dat er voor alle nalatenschappen altijd aangifte moet worden gedaan, ook voor erfdelen waarvan de erven van mening zijn dat die onder de vrijstellingsgrens blijven. 'Al was het maar vanwege het psychologische verschil tussen helemaal geen aangifte doen of zwart-op-wit ‘nihil’ moeten invullen: mensen verzwijgen makkelijker dan dat ze jokken (Pittarello et al., 2016)'. Hierdoor krijgen beleidsmakers ook meer informatie over het geërfd kapitaal en kunnen ze beter transparanter en eerlijker beleid maken.