Wordt in dienst nemen asielzoeker makkelijker?

Op internetconsultatie.nl is het conceptvoorstel voor de Wet verbetering toegang arbeidsmarkt nieuwkomers gepubliceerd. Dit initiatiefwetsvoorstel moet het makkelijker maken voor asielzoekers om te werken in Nederland en voor werkgevers om hen in dienst te nemen.

Een vluchteling mag in Nederland alleen werken via een asielprocedure (voor Oekraïense vluchtelingen gelden speciale regels). Hiervoor moet de asielaanvraag óf goedgekeurd zijn door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) óf langer dan zes maanden geleden ingediend zijn. In dit laatste geval – wat regelmatig voorkomt door de achterstanden bij de IND – regelt de Wet arbeid vreemdelingen (WAV) dat asielzoekers in afwachting van een beslissing onder voorwaarden maximaal 24 weken per jaar betaald mogen werken. Hiervoor moet de werkgever voor de asielzoeker wel een tewerkstellingsvergunning (TWV) aanvragen bij UWV. Overigens werd de 24-wekeneis eind 2023 van tafel geveegd na een uitspraak van de Raad van State.

Geen tewerkstellingsvergunning meer nodig

Het initiatiefwetsvoorstel uit de koker van Anne-Marijke Podt (D66) wijzigt de WAV zo dat een TWV niet langer vereist is om een asielzoeker in dienst te nemen. Dit moet de administratieve lasten voor werkgevers, UWV én de IND verminderen. Om misstanden en uitbuiting te voorkomen, moeten werkgevers de indienstneming wel melden bij UWV. Dit moeten werkgevers nu ook al voor Oekraïners. Daarnaast mogen asielzoekers voortaan ook bij wet het hele jaar door werken, in tegenstelling tot de maximale 24 weken per jaar die nu nog in de WAV staan.

Onderscheid tussen kansrijke en kansarme asielzoekers

Tot slot krijgen ‘kansrijke’ asielzoekers al na één maand na hun asielaanvraag toegang tot de arbeidsmarkt, in plaats van na zes maanden. ‘Kansarme’ asielzoekers, bijvoorbeeld die uit een veilig land van herkomst, mogen pas aan de slag na een bij Algemene maatregel van bestuur (AMvB) vast te stellen termijn van maximaal zes maanden. Dit moet alleen aanvragers met een reëel perspectief op legaal verblijf betere toegang tot de arbeidsmarkt geven.
Het onderscheid tussen kansrijke en kansarme asielzoekers wordt vastgelegd in een AMvB. Voor het onderscheid wordt aangesloten bij het Europese Asiel- en Migratiepact, dat regels bevat voor een nieuw Europees asielsysteem. Dat betekent dat het inwilligingspercentage (het percentage asielverzoeken dat de IND goedkeurt) van het land van herkomst bepaalt of een asielzoeker kansrijk of kansarm is. Een inwilligingspercentage hoger dan 20% is kansrijk. Tweede Kamerlid Podt erkent dat het onderscheid tussen kansrijk en kansarm direct onderscheid op basis van nationaliteit oplevert, maar stelt dat dit wettelijk is toegestaan.

Inwerkingtreding samen met die van EU-migratiepact

Omdat de huidige wet- en regelgeving geen onderscheid kent tussen kansarme en kansrijke asielzoekers, is het doel van de initiatiefnemer om de inwerkingtreding van het wetsvoorstel samen te laten vallen met die van het EU-migratiepact op 12 juni 2026. Belangstellenden kunnen tot en met 20 november 2024 reageren op het conceptwetsvoorstel.