Daling aantal vakbondsleden zet door

Vakbonden vertegenwoordigen de belangen van werknemers. Vakbond en OR kunnen daarom vaak ook gelijk optrekken en samenwerken. Denk aan onderhandelingen bij een reorganisatie. Er zijn echter steeds minder werknemers lid van een vakbond.

Bij het vertegenwoordigen van de belangen van werknemers door vakbonden hoort ook het informeren over de medezeggenschap binnen de organisatie. De OR moet daarom bij het organiseren van de OR-verkiezingen ook altijd de betrokken vakbonden informeren (verdiepingsartikel). Daarnaast kan de OR samenwerken met de vakbond om betere arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden te organiseren voor werknemers. Denk aan loononderhandelingen, (vroeg)pensioen, een sociaal plan bij een reorganisatie (verdiepingsartikel) of de afspraken in een cao. Leden zijn voor de vakbonden niet alleen een noodzakelijke bron van inkomsten, maar geven de bonden ook inzicht in wat er speelt binnen de organisatie en binnen de sectoren of werkend Nederland als geheel.

Organisatiegraad vakbonden verder gedaald

Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden, uitgevoerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en TNO, blijkt dat in 2023 slechts 15% van de werknemers tussen de 15 en 75 jaar aangesloten was bij een vakbond. In 2018 was dat nog 18%. De daling van het aantal vakbondsleden onder werknemers (de organisatiegraad) zet dus door.  De organisatiegraad in grote organisaties is hoger dan in kleinere bedrijven. In organisaties met 1 tot 5 personen in dienst, was 9% van de werknemers vakbondslid. Bij organisaties met 1.000 of meer werknemers was dit 20% in 2023.

Openbaar bestuur heeft relatief veel vakbondsleden

Werknemers in de informatie en communicatie zijn met 6% het minst vaak vakbondslid. Ook in de specialistische zakelijke dienstverlening (zoals accountants, belastingadviseurs, architecten en ingenieurs) en de horeca (beide 7%) zijn naar verhouding weinig werknemers lid van een vakbond. Het percentage vakbondsleden is relatief hoog in het openbaar bestuur (27%), het onderwijs (26%) en in vervoer en opslag (24%). In 2023 zijn mannen vaker lid (17%) dan vrouwen (14%). De leeftijdscategorie 55 tot 65 jaar is het best vertegenwoordigd onder vakbondsleden (24,7%), de categorie 15 tot 25 jaar het minst met 6,5%.