Eerste wet handhaving AI aangenomen door Europese Raad

Op 21 mei 2024 is een bijzonder punt betreffende de regulering van Artificiële intelligentie (AI) bereikt. De Europese Raad heeft namelijk groen licht gegeven voor de AI act, een nieuwe wet die de regels van AI moet harmoniseren in de EU en mogelijk de wereldwijde standaard zou kunnen vormen.

De verordening is de eerste van haar soort, nog niet eerder is er een wet aangenomen die zich op zo’n manier op de handhaving van AI richt. De focus ligt op het bevorderen van de ontwikkeling van veilige en legale AI-systemen op de hele interne markt, terwijl de grondrechten van EU-burgers gerespecteerd blijven. Tegelijkertijd moet de wet ook investeringen en innovatie op het gebied van AI in Europa stimuleren.

De AI act volgt een 'risicogebaseerde' aanpak 

De nieuwe wet deelt de verschillende soorten AI in op hun risiconiveau. Hoe groter het risico van een bepaald systeem is op schade voor de samenleving, des te strenger de regels zullen zijn. De Raad van de Europese Unie noemt dit een 'risicogebaseerde'-aanpak. Dit houdt in dat AI-systemen met een beperkt risico alleen met lichte transparantieverplichtingen te maken zullen krijgen, terwijl de systemen met een hoog risico aan veel eisen en verplichtingen zullen moeten voldoen, mochten zij toegang willen tot de Europese markt. Een kort overzicht van de verschillende toepassingen is te vinden in deze Engelstalige pdf. AI-systemen als cognitieve gedragsmanipulatie en sociale scoring worden compleet verboden, hiervan worden de risico’s onaanvaardbaar geacht. Het is de bedoeling dat er een registratiebank wordt opgericht om zulk soort systemen te kunnen weren.

Handhaving en sancties

Om de handhaving goed te laten verlopen, worden de volgende bestuursorganen opgericht:

• een AI-bureau dat zich richt op de gemeenschappelijke regels binnen de EU;
• een wetenschappelijk panel van onafhankelijke deskundigen ter ondersteuning;
• een AI-comité met vertegenwoordigers van lidstaten ter advisering;
• een adviesforum voor belanghebbenden die het AI-comité en de Commissie technische expertise kunnen bieden.

Mocht er inbreuk zijn op de regels van de AI-wet, dan kunnen ondernemingen een geldboete verwachten van een percentage van de wereldwijde omzet in het voorgaande boekjaar, of een vooraf bepaald bedrag indien dat hoger is. Start-ups en mkb's zullen te maken krijgen met evenredige administratieve boetes. 

Implementatie

De wet zal twintig dagen na bekendmaking in het Publicatieblad van de EU in werking treden. Vervolgens zal de wet twee jaar (medio 2026) na de inwerkingtreding van kracht moeten zijn, met enkele uitzonderingen voor specifieke bepalingen.