Verliezen álle werknemers hun recht op loon bij staking?

Stakingen zijn momenteel volop in het nieuws. Vakbonden pleiten voor betere arbeidsvoorwaarden en gezondere arbeidsomstandigheden. Of een werkgever bij een staking het loon moet doorbetalen, hangt af van het type staking.

FNV gaf vorig jaar al aan voor 2023 in te zetten op een ‘ongekend stevige loonsverhoging’ vanwege de hoge inflatie. De grootste vakbond van Nederland waarschuwde dat er zo nodig stakingen zouden volgen. Daarmee werd de toon gezet. In de eerste maanden van 2023 zijn er inderdaad relatief veel acties en stakingen, onder meer in het streekvervoer en bij afvalophalers. De komende tijd zal dit niet veranderen; FNV ziet een grote actiebereidheid. Onder voorwaarden bestaat het recht om te staken. Wel verliezen werknemers vaak hun loon tijdens stakingsdagen.   

Geen loon, wel stakingsuitkering

De hoofdregel uit de wet is ‘geen arbeid, wel loon, tenzij…’. Als een werknemer niet werkt en dit redelijkerwijs voor zijn rekening behoort te komen, hoeft de werkgever geen loon te betalen. Dat is in principe het geval bij een staking. Werknemers kunnen ook hun loon verliezen als zij actievoeren door tijdelijk hun werk anders uit te voeren. Stakers behouden wel loonvormen die niet direct afhangen van het verrichte werk, zoals een winstuitkering.
Is er sprake van een door de vakbond georganiseerde staking, dan krijgen de stakende werknemers die aangesloten zijn bij die vakbond meestal een uitkering uit de stakingskas. Is de staking niet door de vakbond georganiseerd – een wilde staking – dan krijgen de stakers die uitkering niet.

Soms geen loon voor werkwillige

Meestal zullen niet alle werknemers hun werk neer willen leggen. Zij willen doorgaan met hun werk: de zogenoemde werkwilligen. Of een organisatie hun loon moet doorbetalen als zij niet kunnen werken door een staking, hangt af van de situatie. Bij een georganiseerde staking met als doel een loonsverhoging of verbetering van andere arbeidsvoorwaarden hebben ook de werkwilligen belang bij de staking. De werkgever hoeft in dat geval hun loon niet door te betalen.

Wel loon als werkwillige kan werken

Is de staking echter wild en van korte duur, dan is de werkwillige werknemer een buitenstaander. Als deze werknemer aangeeft dat hij gewoon wil werken en niks met de actie te maken heeft, moet de werkgever zijn loon wel doorbetalen. Soms kan de rechter oordelen dat de werkgever op grond van goed werkgeverschap (artikel) het loon van werkwilligen hoe dan ook moet doorbetalen, bijvoorbeeld als de werkgever dat bij stakingen in het verleden ook heeft gedaan. Werknemers zouden er dan van uit kunnen gaan dat zij hun loon tijdens de staking doorbetaald krijgen.