Zzp’ers overtreden kartelverbod niet met prijsafspraken

Zzp’ers mogen gezamenlijk onderhandelen met opdrachtgevers over hun tarieven en andere arbeidsvoorwaarden zonder dat zij het kartelverbod uit de Mededingingswet overtreden. Dat staat in de ‘Leidraad tariefafspraken zzp’ers’ van de Autoriteit Consument & Markt (ACM).

De ACM heeft de leidraad (pdf) aangepast naar aanleiding van gewijzigde Europese regelgeving. In de leidraad, die bedoeld is voor zzp’ers die hun eigen arbeid aanbieden of die met hun eigen arbeid werken tot stand brengen, staan onder meer de mogelijkheden voor collectief onderhandelen. Volgens cijfers van het CBS nam het aantal zzp’ers dat hun eigen arbeid aanbiedt, tussen het derde kwartaal van 2021 en hetzelfde kwartaal van 2022 met 125.000 toe.

Samenwerking moet onderhandelingspositie versterken

De mogelijkheid om samen te werken zonder de concurrentieregels te overtreden, moet vooral de onderhandelingspositie versterken van zzp’ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt. De ‘vrijstelling’ van het kartelverbod geldt voor zzp’ers die economisch afhankelijk zijn van hun opdrachtgever, feitelijk zij-aan-zij werken met werknemers in loondienst of werken via digitale arbeidsplatformen. Vooral de laatste groep komt de laatste jaren veelvuldig in het nieuws, omdat in de praktijk vaak blijkt dat er bij hen geen sprake is van een opdrachtovereenkomst maar van een dienstbetrekking (ook wel schijnzelfstandigheid genoemd). Onder meer Deliveroo en Uber bleken gebruik te maken van schijnconstructies. Bij het inhuren van een zelfstandige doen werkgevers er dan ook goed aan om na te gaan of er geen sprake is van een dienstbetrekking. Werkgevers die gebruikmaken van schijnzelfstandigen, lopen het risico op een naheffing. 
Of de gezamenlijke onderhandelingsvrijheid de zzp’ers ook daadwerkelijk beweegt om met elkaar ten strijde te trekken, moet blijken. Wel maken de nieuwe regels het voor brancheorganisaties en vakbonden makkelijker om zzp’ers te verenigen en zo hun arbeidsmarktpositie te verbeteren.

Boete voor overtreding kartelverbod

Kartelvorming is dat organisaties onderling verboden afspraken maken die de concurrentie of consumenten benadelen, bijvoorbeeld over prijzen. De ACM houdt als ‘kartelwaakhond’ onder meer toezicht op een goed werkende en eerlijke arbeidsmarkt. Kartelafspraken kunnen gaan over meer dan alleen prijsafspraken. Zo waarschuwde de ACM vorig jaar onder meer een aantal werkgevers die vanwege de arbeidsmarktkrapte onderling hadden afgesproken niet elkaars werknemers te benaderen of aan te nemen. Op overtreding van het kartelverbod door organisaties kan een flinke boete staan van de ACM, die kan oplopen tot € 900.000 per overtreding of 10% van de totale jaaromzet.