3.1 Rechtshandeling vernietigbaar
terugwerkende kracht
schade
Het Burgerlijk Wetboek (BW) bepaalt in artikel 2:247 dat bij niet-naleving van de schriftelijkheidseis de rechtshandeling kan worden vernietigd ten behoeve van de bv. Vernietiging van een rechtshandeling heeft terugwerkende kracht. Dus de vernietigde rechtshandeling wordt geacht nooit te hebben bestaan. Stel dat het gaat om de verkoop van een huis, dan heeft die juridisch gezien dus nooit plaatsgevonden. Als er al uitvoering is gegeven aan de rechtshandeling, moet de oude (rechts)toestand worden hersteld. Dit kan betekenen dat partijen verrichte prestaties moeten terugdraaien. Is dat onmogelijk, dan zal de schade moeten worden vergoed.
Buitengerechtelijke verklaring
curator
rechter
De gewraakte rechtshandeling kan worden vernietigd ten behoeve van de bv. In de praktijk zal ofwel de curator dit in een faillissement namens de bv doen, ofwel een opvolgend bestuurder. Een rechtshandeling kan worden vernietigd via een buitengerechtelijke verklaring gericht aan de bestuurder die partij was bij de rechtshandeling. Dit zal simpelweg gaan via een schriftelijke mededeling waarin staat dat de overeenkomst is vernietigd op basis van strijdigheid met het schriftelijkheidsvereiste. Uiteraard is het ook mogelijk een rechter te vragen om de gewraakte rechtshandeling te vernietigen. Doorgaans worden beide wegen bewandeld, omdat de rechter toch al het verzoek zal krijgen om een eerder ingeroepen buitengerechtelijke vernietiging te bevestigen.
De vernietiging moet binnen drie jaar worden ingeroepen nadat de rechtshandeling is verricht. Na afloop van deze termijn is een rechtshandeling niet meer terug te draaien met een beroep op overtreding van de schriftelijkheidseis.
Belang bij vernietiging
geen nadeel
De bv moet volgens de wet ook belang hebben bij de vernietiging. Op deze manier kan een enig aandeelhouder/bestuurder een rechtshandeling die ongunstig voor hem heeft uitgepakt niet vernietigen als de bv geen nadeel heeft ondervonden van deze rechtshandeling.
verkoop
zeggenschap wijzigt
Zolang de ‘eenpersoonsvennootschap’ in dezelfde handen blijft, ligt het vernietigen van rechtshandelingen ten behoeve van de bv niet voor de hand. Dit ligt anders op het moment dat de macht binnen de bv verschuift. Hier kan sprake van zijn op het moment dat de bv failliet wordt verklaard. De curator komt dan namelijk op de spreekwoordelijke (bestuurs)bok te zitten. Ook in situaties waarbij de dga (de aandelen in) de bv verkoopt – en het bestuur overdraagt – aan een derde, wordt overtreding van het schriftelijkheidsvereiste relevant. Het gaat dan om situaties waarin de zeggenschap over de bv wijzigt. Beide situaties worden in de rest van dit hoofdstuk nader toegelicht.