Fiscale 'spaarprikkels' voor dga beperken?

Het Nederlandse bedrijfsleven blijft gretig sparen. In vergelijking met het grootbedrijf keert het midden- en kleinbedrijf weinig winst uit, zo heeft De Nederlandsche Bank (DNB) uitgezocht. Als verklaring wijst de toezichthouder ook op directeuren-grootaandeelhouders (dga's), die nu geprikkeld worden om het geld in de bv te houden.

Nederlandse ondernemingen potten behoorlijk wat winst op, zo ziet DNB. Op zich is wat vet op de botten prettig, maar het Nederlandse ‘spaaroverschot’ oogst ook kritiek. Sinds de recente financiële crisis kijkt de Europese Commissie namelijk nauwgezet naar allerlei indicatoren die de economie instabiel kunnen maken. Een té grote spaarpot kan duiden op ‘onderbesteding’, en dat kan leiden tot onevenwichtigheden.

Sparen bij gebrek aan financiering van bank

In de periode tussen 2000 en 2017 heeft het Nederlandse bedrijfsleven 49% van de winsten uitgekeerd als dividend, meldt DNB. Dat is flink lager dan het Europese gemiddelde van 83%. Daarbij is er ook nog verschil tussen het grootbedrijf en het mkb. Het grootbedrijf heeft gemiddeld 53% van de winsten uitgekeerd als dividend, in het mkb is dat 30%.
DNB is nu dieper gedoken in de motieven van ondernemingen om de winst op te potten in plaats van uit te keren. Bij het mkb ziet de toezichthouder ook nadrukkelijk een rol voor dga’s. Zij zijn in het algemeen ‘zeer gevoelig voor fiscale prikkels’. Daarbij wijst DNB in het onderzoek (pdf) op de pieken in dividenduitkeringen in het mkb in 2007 en 2014. Toen is het tarief op inkomen uit aanmerkelijk belang (box 2) tijdelijk verlaagd. 
Een andere reden voor de dikke spaarpot is financiering. Het mkb kreeg in de nasleep van de crisis vaker moeilijk leningen van de banken. Daarom zijn ondernemers zelf geld opzij gaan zetten om toekomstige investeringen te kunnen bekostigen.

Belasting op hoge schuld van dga bij eigen bv

Dga’s beschikken over mogelijkheden tot ‘belastingplanning’, omdat ze werknemer, eigenaar én bestuurder zijn binnen de bv. Door de verschillende tarieven in box 1 en box 2 van de inkomstenbelasting is het voor de dga voordeliger om dividend (vennootschapsbelasting en box 2) uit te keren dan salaris (box 1).
Nog voordeliger is om het geld niet uit te keren, maar uit te lenen. Dat was het kabinet ook al opgevallen, en mede daarom is er een wetsvoorstel in de maak dat hoge schulden van de dga bij zijn eigen bv gaat belasten vanaf 2022. Dat is ook de goede weg, wat DNB betreft. Het kabinet zou fiscale prikkels die dga’s ‘aanzetten tot sparen en lenen aan zichzelf’ nader moeten onderzoeken en ‘waar nodig’ moeten aanpassen. Wel merkt DNB op dat dit dan het spaaroverschot in het mkb verlaagt, maar dat het niet per se leidt tot een lager spaaroverschot op nationaal niveau. Want het geld dat de dga uitgekeerd krijgt, telt weer mee in het spaaroverschot van huishoudens.