RIVM: voorkom ongevallen met machines en check systematisch

Natuurlijk wilt u dat uw werknemers veilig hun werk kunnen doen. De Arbowet verplicht u als werkgever ook daartoe. Allereerst om de risico’s bij de bron aan te pakken. Toch gaat het juist bij die bron nog vaak mis. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat 22% van de ongevallen gebeurt met bewegende delen van machines. Het RIVM doet op basis van zijn onderzoek naar dit type ongeval een aantal aanbevelingen.

Elke werkgever moet alle risico’s die werknemers op de werkvloer lopen, noteren in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Het opstellen van de RI&E (tool) en het plan van aanpak is wettelijk verplicht. Deze documenten vormen de basis voor het arbobeleid. De RI&E is een werkdocument en wordt zo vaak als nodig aangepast. Bijvoorbeeld bij de aanschaf van nieuwe machines.  Toch is veiligheid daardoor nog niet gewaarborgd. Uit het RIVM-onderzoek blijkt dat in geval van machines onveilige situaties en werkwijzen vaak al lange tijd aanwezig waren voordat er iets mis ging. Het onderzoek richtte zich op een specifiek type arbeidsongeval dat relatief veel voorkomt: ongevallen met bewegende delen van machines. De RI&E is hét instrument om de bron van deze terugkerende ongevallen op te sporen, maar bleek vaak niet toegespitst op de specifieke risicovolle machines waarmee het ongeval gebeurde. Daarom doet het RIVM een aantal aanbevelingen.

Voer systematische veiligheidscontroles in

Een van de maatregelen is het invoeren van systematische veiligheidscontroles. Tijdens een veiligheidsronde inspecteert de arboprofessional of een leidinggevende de machines (tool), werkplekken en het gedrag van de werknemer op veiligheid. Uit het RIVM-onderzoek blijkt namelijk dat werknemers machines ook gewoon blijven gebruiken als beschermingskappen er vanaf zijn gehaald voor bijvoorbeeld onderhoud. Het RIVM stelt:

• Controleer regelmatig of de afscherming van bewegende delen nog deugdelijk en effectief is.
• Wees specifiek bij het inventariseren en evalueren van risico’s op papier in de RI&E en in de praktijk tijdens het werk.
• Zorg voor goede, specifieke werkinstructies.
• Let op specifieke gedragingen die geregeld tot ongevallen leiden: let enerzijds op afwijkend gedrag, anderzijds op routinematige werkwijzen.
• Gebruik input van andere organisaties in dezelfde sector.

Let op de wettelijk voorgeschreven Arbeidshygiënische strategie

Bij het opzetten van en beoordelen van de RI&E en het bijbehorende plan van aanpak is het belangrijk dat u nagaat of de wettelijk Arbeidshygiënische strategie is gevolgd. Die strategie bestaat uit vier onderdelen. Bronmaatregelen moeten de oorzaak van het probleem wegnemen, bijvoorbeeld het plaatsen van een kap op bewegende delen. Collectieve maatregelen hebben biijvoorbeeld betrekking op het samenspel tussen de ontwerper van een machine en de gebruiker: in 21 van de 100 onderzochte ongevallen blijken slachtoffers zich te bevinden op plekken waar er in het machineontwerp geen rekening mee lijkt te zijn gehouden. Individuele maatregelen vullen collectieve maatregelen aan. Denk aan het verkleinen van het risico door taakroulatie. Daardoor verslapt de aandacht bij het werken met machines minder snel. En tot slot  zijn er gratis persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals valbeveiliging, speciale werk(hand)schoenen of gehoorbescherming. Al deze maatregelen en de aanbevelingen uit het RIVM-onderzoeksrapport ‘Van gewenning naar herkenning: Een verdiepend onderzoek naar honderd ernstige arbeidsongevallen met machines’ (pdf) moeten het risico op ongevallen verminderen.